İsrail'e yapılan ithalat genelde üç bakanlık sorumluluğu altındaki mevzuatlar tarafından düzenlenmiştir:
1. Ekonomi Bakanlığı (Serbest Ticaret Anlaşmaları, ithalat mevzuatı, İsrail Standartlar Enstitüsü)
Serbest İthalat Yönetmeliği (İbranicesi Tzav Yevu Hofşi):
İthalat ile ilgili mevzuat ve yönetmelikler, ilk kez "İthalat izni" adıyla 1939 yılında yayımlanmış, değişik dönemlerde gelişime uğramış olup 1978 yılından bu yana Ekonomi Bakanlığı (eskiden Ticaret Bakanlığı idi) kapsamında "Serbest Ticaret Yönetmeliği" olarak düzenli şekilde uygulanmakta ve güncellenmektedir. Çok detaylı olarak (ve ayrı paragraflar altında) Bakanlığın sitesinde yayımlanmakta olan bu mevzuatta genel olarak aşağıdaki hususlar yer almaktadır:
- Hangi ürünler için ithalat lisansı gerektiği (kamu selameti, sağlığı, çevre koruması, vb. açılardan) ve ithalatı tamamen yasak ürünler,
- Lisansların alınacağı bakanlık birimleri,
- İsrail'in diplomatik ilişkileri olmayan ülkelerden yapılacak ithalat ile ilgili yönergeler (ithalat için özel onay gereken ülkeler),
- İsrail’in düşman ülke saydığı ülkelerden ithalat yasağı (İran, Suriye, Lübnan),
- İsrail ile serbest ticaret anlaşması olmayan ülkelerden yapılacak ithalat ile ilgili düzenlemeler,
- İsrail'in STA kapsamında tarım ve gıda ürünlerindeki tercihli kota dağıtımı ile ilgili bilgi ve beyanlar (Türkiye ile ilgili verilere aşağıda yer verilmiştir), CWC kimya ürünleri anlaşmalarına göre bu ürünlere uygulanan ithalat kontrolü.
Alkollü içkilerin ithali ile ilgili detaylı bir mevzuat bulunmaktadır. İthalatçı, alkollü içkilerin ithali ile ilgili olarak hem "tanınan" ithalatçı şirket olarak, hem de ithali istenen içki için Ekonomi Bakanlığı'ndan onay almak durumundadır. Mevzuat, İsrail'e ilk kez ithal edilen içkilerle geçmişte ithal edilmiş içkiler arasında, verilmesi istenen laboratuvar test belgeleri ve üretici deklarasyonları arasında kayda değer farklar gözetmektedir. Gerekli testler, ancak Bakanlık tarafından tanınan laboratuvarlar tarafından yapılmışsa kabul edilmektedir (AB Standartları tanınmaktadır).
2. İsrail Standartlar Enstitüsü:
İsrail Standartlar Enstitüsü (The Standards Institution of Israel-SII)1953 yılında yayımlanmış kanun kapsamında İsrail'de kullanılabilecek ürün standartlarını tespit eden Ekonomi Bakanlığı kontrolündeki kamu kurumudur. Yıllar boyunca yerel ürün standartlarının bu kurumun tespitiyle yapılmasının ithalata getirdiği sınırlamalar üzerine 2000 yılında yapılan kanuni düzenleme ile aşağıdaki hususlar ortaya konulmuştur:
- Kurum, genel olarak, gelişmiş ülkelerin kullandıkları standartları kabul edecek ve bu kapsamda tespit edilecek standart belirli ülkelerle yapılmakta olan ticaretin karakterini de hesaba alacaktır,
- Gelişmiş ülkelerde değişik standartların mevcut olması durumunda, Kurum, bütünüyle bu ülkelerdeki standartlara dayanan kendi standartlarını tespit edebilir,
- Özel ve gerekli durumlarda, Kurum, ülkenin özel şartlarını hesaba alarak uluslararası standartlarda değişiklik yaparak kendi standartlarını oluşturabilir.
Gelişmiş ülkelerin standartları ibaresine açıklık getirebilmek bağlamında, uluslararası standartlardan (örneğin ISO), bölgesel standartlardan (örneğin EN) veya ulusal standartlardan (örneğin UL, TÜV) bahsedilebilir. SII’ın, standart gerektiren tüm ürünler için İsrail standartları tespit etmiş olmasıyla birlikte, her İsrail standardı için bazı değişikliklerle kabul edilebilecek yabancı standartlar da zikredilmiştir (işaret ve ülke diliyle stikerler, ülke alt yapı veya iklim şartlarından kaynaklanan bazı değişiklikler gibi).
SII’ın kabul ettiği yabancı standartlar arasında Avrupa Standartları (EN) en ağırlıklı grubu oluşturmaktadır. Daha nadir olsa da, bir ürünün İsrail standardı dışında 2 değişik yabancı standarda da uygunluk sağlayabileceği durumlar vardır. Ayrıca, İsrail standardının, ürünün bir bölümü için bir yabancı standardı, başka bir bölümü için de bir başka standardı kabul ediyor olması mümkündür.
SII bünyesinde 6 laboratuvar bulunmaktadır. Bunlar, kimya ve tekstil, elektronik ve iletişim, mekanik ve hidrolik, elektrik, yapı- inşaat, toprak ve alt yapı ürün gruplarına göre faaliyet göstermektedirler. Bazı durumlarda, ithal ürünlerinin bir örneğinin, İsrail standartlarına (ve karşıtı olan yabancı standartlara) uygunluğu söz konusu laboratuvarlar tarafından analiz edilmesi talep edilebilir. Bunun yanı sıra, İsrail Standartlar Enstitüsü, laboratuvarı olan birçok yabancı/dış kuruluşla karşılıklı tanıma anlaşması imzalamış durumdadır (yaklaşık 50 adet, Türkiye de dahil). Sonuç olarak, standarda uygunluğu analiz edilecek ürün örneğinin analizi, yalnız SII laboratuvarı tarafından değil, “tanınan" kurum laboratuvarı tarafından da yapılmış olabilir. Böyle bir ürünün ithali için ürünün istenen standarda uygunluk belgesi ile ürünün “tanınan” kurum tarafından yapılmış detaylı test raporu istenmektedir. SII, ürün örneğini bu belgeler ışığında kısa bir süreç kapsamında inceler. Eğer aranan standarda uygunluğu incelenmemiş bir kısım varsa veya İsrail'in ülke standartlarına uygunluğu için gerekli (işaret vb.) ek işlemler varsa bunların tamamlanması istenir.
Türk Standartlar Enstitüsü ile SII arasında 2007 yılında imzalanmış olan iş birliği anlaşması gelişmeden kalmış olup iki kurum birbirlerinin laboratuvar belgelerini tanımamaktadır. İki kurumun birbirlerinin laboratuvar belgelerini tanımaları çeşitli mesleki müzakere süreçlerini gerektirmektedir.
- Sağlık Bakanlığı (gıda ithalatı onayları),
İsrail Sağlık Bakanlığı, İsrail'e ithal edilmekte olan gıda maddelerinin ithal onayından sorumludur. İsrailli gıda ithalatçıları, ithal edilen gıda ürünlerinin (bitmiş halinde veya hammadde olarak) ithalinden önce Sağlık Bakanlığı'nın "Gıda ve Besi Servisleri" biriminin onayını almak durumundadırlar. Bu birimin yayımladığı çok detaylı mevzuat genel hatları ile şu şekildedir:
İthalat sürecinde ve ithal edilen gıda ürününün ülkeye girişinde olabilecek gecikmeleri baştan önlemek veya minimuma indirmek üzere uygulanmakta olan "erken yazılım" veya "erken onay" diye tabir edilen prosedürün başlıca hedefleri, özellikle "normal gıda"’nın (bu tarif aşağıda açıklanacak) ithalat sürecini kısaltmak, gıda ithalatı yapılan ürünlerle ilgili bir veri tabanı oluşturmak ve ithalatçıya verilen servisi hızlı ve verimli çalışan bir duruma getirmektir.
İthal edilen gıda ürünleri temel olarak "hassas gıda ürünleri" ve "normal gıda ürünleri" olarak iki gruba ayrılır. Sağlık Bakanlığı, bu iki grubun içerdiği ürünleri detaylarıyla iki ayrı listede yayımlamıştır. Hassas gıda ürünlerine örnek olarak, süt ve müstahzarları, et ve müstahzarları, balık ve balık ürünleri, bebek mamaları, hastalara mahsus özel gıda ürünleri, yumurta ve müstahzarları, içme suları, taze sebze ve meyveler verilebilir. Normal gıda ürünlerine örnek olarak ise, çikolatalar, şekerlemeler, bisküviler, makarnalar, ekmekler, %5’e kadar alkollü biralar, işlenmiş sebze ve meyveler, soslar, meşrubatlar, kahve verilebilir.
Hassas gıda ürünlerinin onay sürecinde gıda mühendisleri ve uzmanlar devreye girer. Bu ürünlerin onayına olağanüstü dikkat gösterilir. Üreticinin yolladığı orijinal belgelere (normal ürünlere kıyasla çok daha detaylı ve ürünün içerdiği malzemeleri de gösteren) ek olarak tanınmış ve onaylı laboratuvarlardan tahlil yapılaması istenir. Normal gıda ürünlerinin kontrolü ve onayı ise kısa bir süreçte tamamlanır. İçinde normal ve hassas ürünlerin karışık olarak bulunduğu ve ayrımlarının zor olduğu durumlarda, ithal edilen parti malların tümü ülkeye girişinde hassas ürün yaklaşımıyla kontrol edilir.
Sağlık Bakanlığı'nın Gıda ve Besi Servisleri birimi, ithalatçının mevzuat dışı davranışlarını fark etmesi durumunda, ithalatçıyı "Güvenilmeyen Gıda İthalatçısı" nitelendirebilir. Bu durumda, ithalatçının ithal ettiği bütün ürünler normalden çok daha sıkı olarak kontrol edilir. İthalatçı, "pazara girmiş ürünün geriye toplatılması" kararı alınması durumunda, pazardaki ürünü yönergeye uygun şekilde yapacağını açık şekilde beyan etmelidir.
Erken yazılım prosedüründe, ithalatçı ithal edilecek gıda ürününün İbranice ve yabancı dildeki bilinen ve tanınan ismini ve tarifini vermelidir. İlk kez getirilen gıda ürünü ile daha önce ithal edilmiş gıda ürünlerinin ithalat onaylarında fark gözetilir. Eğer daha önce ithal edilmiş veya ithalat izni alınmış ürünün yapısında değişiklik yapılmışsa, ithalatçının bu durumu öğrenmesinden itibaren 7 gün içinde deklare etmesi gerekir. Bu durumda ürün, ilk kez ithal edilen ürün kategorisine girer. İthalatçı, ürünün mahiyetini açıklayan her türlü belge, analiz neticeleri, deklarasyon, üreticiyle ilgili bilgileri korumakla ve herhangi bir talep durumunda (ürünlerin rastgele %5'ine yapılabilecek analizler için) bunları sunmakla sorumludur. İthal edilen ürünün üzerine yapıştırılacak İbranice stiker, "erken yazılım" prosedüründe istenilene uygun olmalıdır. Gıda ithalatçısı, ithalatını "erken yazılım" süreci kapsamında kendisine verilen "yazılımlı gıda ithalatçısı" unvanı altında yapar.
İthal edilen gıda maddelerinin (yılda yaklaşık 22,000 farklı gıda maddesi) erken alınmış onaylara uygunluğu ülkenin bütün giriş noktalarında kontrol edilir ve Sağlık Bakanlığı kapsamındaki ithalat biriminin üyeleri giriş noktalarında başlıca bilgi kaynakları ve danışmanları olarak etkinlik gösterirler.
İthalatçının gıda ithali ve başvuruları için gereğini duyacağı bütün formlar ve ek açıklamalar Sağlık Bakanlığı'nın aşağıdaki web sayfasında bulunmakta olup, gıda ithalatı ile ilgili bütün bilgi 00972 -3-6270107 telefon numarasından elde edilebilir.
- Sağlık Bakanlığı'nın İbranice web sayfası: https://www.health.gov.il/UnitsOffice/HD/PH/FCS/Food_Import/Pages/default.aspx
- Sağlık Bakanlığı’nın İngilizce web sayfası (oldukça kısıtlı ve konuya değiniyor): https://www.health.gov.il/English/MinistryUnits/HealthDivision/PublicHealth/Food/Pages/default.aspx
Sağlık Bakanlığı sitesi gıda güvenliği ve sağlık kontrolü açısından gerekli önergelerini sitesinde yayımlamıştır. Ağır metaller, gıda ilaveleri, gıda maddelerindeki tat ve koku içeren ek ürünler, yenilebilecek bitkiler, mantarlar, vb., besleyici gıda ekleri, gıda kirleticileri, gıda ürünleri ile ilgili yeni yönergeler, sebze ve meyvelerin ilaçlanması, bebek gıdaları, gıda ürünlerinin etiketlenmesi, canlı hayvanlardan elde edilen gıda ürünleri, gıda üretiminde kullanılan ürünler, insan besini için kullanılacak tahıllar liste başlıkları çok detaylı bilgi ve yönlendirmeler içermektedir.
Sağlık Bakanlığı'nın yayımladığı bilgilerde GMO (Genetically Modified, Genetically Engineered) konularına geniş olarak yer verilmiştir.
Sağlık Bakanlığı kapsamındaki veterinerlik bölümünün en önemli görevlerinden biri ülkenin bütün giriş kapılarında (Ben Gurion Havalimanı ile Ashdod, Haifa ve Eilat deniz limanları, İsrail-Ürdün ve İsrail-Mısır arasındaki geçiş noktaları) ithal edilen balık ve et ürünlerini denetleyen temsilci bulundurmasıdır.
3. Maliye Bakanlığı (Gümrük birimi):
Maliye Bakanlığı kapsamındaki Gümrük birimi, İngilizce olarak yayınlanan web sitesinde ülkeler arasındaki serbest ticaret anlaşmalarındaki tercihli kota dağıtımlarını da dikkate alarak Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonlarına göre gümrük ve alım vergilerini kamuya açık olarak duyurmuştur. İsrail ile Türkiye arasındaki STA kapsamında, muayyen gıda ve tarım ürünleri dışında, yaklaşık tüm ürünler gümrük vergisinden muaftır.
Ticaret Müşavirinden Notlar
Ticaret Müşavirlerinin bulundukları ülkede sahadan edindikleri ve ihracatınızı doğrudan etkileyebilecek güncel gelişmeler ve mevzuat değişikliklerine ilişkin notlara bu bölümde ulaşabilirsiniz.