İş Kültürü

Ülke ve Kültürü Hakkında Genel Bilgi

Eskiden beri berberi kültürü olan Fas; Arap, İspanyol ve Fransız kültürlerinin etkilerinin harmanlandığı bir ülkedir. Her kültür, mimaride, dilde ve sonuç olarak yaşamın her alanında bir etki bırakmıştır. Fas’ta yaşlılara ve üst statüde olanlara saygı önemli ve kesindir. Aile yaşamın merkezindedir ve kişilerden önce gelir. Faslılar dostluklara çok büyük önem verirler ve dostlar aileden olarak kabul edilir. Onur, Faslılar için hayati önem taşır.

 

Tanışma & Selamlaşma

Faslılar nezaket kurallarına çok önem verirler. İlk tanışmada, hemen kartvizit değişimi yapılır. Kartın bir yüzünün Fransızca ya da Arapça olması tavsiye edilir. Bir ortama girdiğinizde ya da ayrılırken herkesin elini sıkmanız gerekir. Ancak, önce Faslı kadınların ellerini uzatmalarını beklemelisiniz. Muhataplarınıza resmi bir şekilde ve soyadlarıyla hitap etmeniz gerekir.

 

Kurumsal Kültür

Faslılar tanıdıkları, güvendikleri ve saygı duydukları insanlarla iş yapmak isterler. Fas'ta daha önceden tanıdığınız iş insanları varsa onların aracılığı iyi bir başlangıç olabilir. Tanıştığınız Faslılara ilgi göstermek ve onları tanımaya çalışmak size karşı bir sempati oluşturur. Dostluk ilişkisinin kurulması elbette biraz zaman alır. Görüşmelere sizin tam zamanında gelmeniz beklenir. Muhataplarınız bu konuda bir nebze esnek olabilmektedir. Görüşmelerden önce İngilizce konuşup konuşamayacağınızı teyit ettirmeniz yararlı olur.

Görüşmelerin başında hemen konuya girilmez, önce sohbet edilir. Görüşmeler esnasında en üst yetkiliye hitaben konuşmanız ve onun görüş ve önerilerini desteklemeniz sempati yaratır. Görüşmeler esnasında bazı hususları birkaç defa sorarak teyit ettirmenizde yarar vardır.

Otoriteye saygı kesindir. Ancak, patron karar almadan önce yönetim kademesinin de fikirlerini alır. Bürokratik yapı sebebiyle karar alma süreçleri uzun sürebilmektedir.  

Faslılar uzun vadeli iş yapmayı tercih ederler, acele etmekten ve acele ettirilmekten hiç hoşlanmazlar. Acele eden ve kendilerine tepeden bakan kişiler saldırgan ve güvensiz olarak değerlendirilir. Faslılar pazarlık etmekten hoşlanırlar; fiyat konusunda en son sözü onlar söylemek ister. İyi bir iş yaptıkları ve başarılı bir sonuç elde ettikleri izlenimini vermeniz onları çok mutlu eder. Her Faslı utanç verici bir duruma düşmekten özellikle kaçınır ve bu nedenle karşılarındakinin saygısını kazanmaya çalışır. İtibar kaybı sadece kendilerinin değil, tüm ailenin itibar kaybetmesi sonucunu doğurur.

Sofra Adabı

Faslılar mutfaklarıyla övünürler ve misafirlerini yemekte ağırlamak isterler. Faslı muhataplarınız sizi evlerine de davet edebilirler. Geleneksel olarak evlerde ya da restoranlarda yemekler genellikle daha alçak masalarda yenir.

Davet sahibi dua edip yemeğe başlayıncaya kadar yemeklere asla dokunmayın. Yemek ortadaki büyük bir kaptan yenir. Siz de kendi hizanızdaki bölümden yemeye başlayın. Yan tarafınıza ya da karşı tarafa asla elinizi uzatmayın. Yemek yerken kesinlikle sağ elinizi kullanın. Onur konuğu iseniz yemeğin iyi parçaları sizin önünüze konulacaktır.

Kıyafet

Faslılar dış görünüşe büyük önem verirler. Görüşmelere şık ve düzgün bir kıyafetle gitmelisiniz. Erkekler için koyu renk takım elbise ve kravat tavsiye edilir. Kadınların dar, dekolte ve kısa kollu giymemeleri önerilir.

 

Hediye

İlk görüşmede hediye değişimi beklenmemekle birlikte sizin vereceğiniz küçük bir el sanatı eşyası memnuniyetle kabul edilir. Hediye alınınca hemen açılır. Bir eve davet edildiğinizde pasta ya da çikolata iyi bir hediye olur.

 

Dil

Fas’ta günlük konuşmalarda Arapça ve Fransızca tercih edilse de iş hayatında ve bürokraside Fransızca kullanılmaktadır. Bu nedenle Fas ile iş yaparken Fransızca dil yetkinliğine sahip olunması veya Fransızca-Türkçe tercüman kullanımı gerekmektedir. Buna ek olarak, ülkenin kuzeyinde İspanyolca da günlük hayatta konuşulan diller arasındadır.

 

Çalışma Ortamı

Birçok resmi kurum ülkemize benzer şekilde 09.00 ile 18.00 saatleri arasında mesai yaparken, özel sektör de bazı istisnalar dışında buna paralel olarak mesai yapmaktadır. Çalışma günleri Pazartesi ile Cuma arası iken hafta sonu tatilleri Cumartesi ve Pazar’dır.

Faslılar iş birliği yapmak için güvendikleri ve uzun süredir tanıdıkları iş insanlarını seçmekte ve kişisel diyalogların kurulmasına önem vermektedirler. Bu nedenle, Fas’ta başarılı ortaklıkların kurulması için sabırlı olunmalı ve yalnızca işe yönelik iletişim kurulmamalıdır. Fas’ta İslam dini bayramları kutlanmaktadır, bu tarihlerde iş yerleri tatil edilmektedir. Toplantı planı oluşturmadan önce resmi tatil günlerine göz atılması faydalı olacaktır. Fas’ta öğle yemeği için ayrılan vakit kurumdan kuruma değişebilmektedir. Cuma günleri kutsal gün olduğundan, Faslılar ibadet etmek için genelde daha uzun süreli bir mola verirler.

Fas pazarına girişte ikili görüşmeler ve fuar katılımları öne çıkarken, Faslı tüketiciler kültürel olarak yüz yüze görüşmeyi önemsemekte ve mutlaka ticaretin bir aşamasında tesis ziyareti gerçekleştirmek istemektedirler. Fas’ın büyükşehirleri dışında da az gelişmiş bölgelerde de ciddi pazar payı söz konusu olduğundan dağıtım ağı kuvvetli olan ticari ortaklıklar daha başarılı olmaktadır. Reklam tanıtım faaliyetleri kesinlikle etki ederken tedarik zincirinde aksamaların önüne geçilmesini sağlayacak önlemler de önem arz etmektedir. İş ortamında müzakere önemli bir yer tutmaktadır. Faslıların çoğu, bir teklif kesinleşmeden önce müzakere için belli bir süre ayrılmasını beklemektedirler. Hiyerarşik düzene önem verilen Fas’ta önemli kararlar üst yönetimler tarafından alınmaktadır.

Fas’ta geleneksel ticaret kanalları birçok sektörde pazarın önemli bir kısmına halen hakim bulunmaktadır. Kazablanka merkezli büyük distribütörler ve ithalatçılar üzerinden Fas pazarının tamamına ürün gönderebilmek mümkün iken, ödemeler konusunda genellikle belirli vadeler istenmektedir.

 

Ödeme Koşulları

Öncelikle firma ile olan temaslarda özellikle ilk aşamalarda güvenirlilik konusunda firmanın üyesi olduğu Ticaret, Sanayi ve Hizmetler Odası ve özellikle de çalıştığı bankalarla temasa geçilmesinin yararlı olacağı düşünülmekle birlikte, Fas’a ihracatta, ithalatçı hakkında yeterli güvene sahip olununcaya kadar, peşin, akreditifli ya da benzeri garantilere bağlı olarak sevkiyat yapılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. Alacak  sorun yaşanan bir ülke olmamakla birlikte, zaman zaman aksamalar yaşandığı bilinmektedir. Temel ticaret ortakları Avrupa ülkeleri olduğu için, uluslararası ticaret kurallarına birçoğu hakimdir.

Fas ve Türkiye arasındaki bankacılık sistemlerinin farklılığından dolayı ödeme sorunu ile karşılaşılabilmektedir ve bu sorunların çözümü uzun sürmektedir. Fas Dış Ticaret Ofisi (Office des Changes)’nin tabi olduğu uygulama kanununa göre, ithalatçının sunduğu ithalat beyannamesi gümrük tarafından incelenip onaylandığında, Fas bankası tarafından onaylama süreci sonrasında ödeme yapılabilmektedir (44. ve 45. madde). Ayrıca, Fas’ta yasal peşin ödeme oranı % 30’dur. Fas’a ihraç edilen ürün bedeli 200.000 Dirhemin üzerine çıkarsa %30’un üzerinde peşin ödeme yapmak mümkün değildir. Diğer taraftan, 200.000 Dirhemden küçük veya ona eşit miktarlar için ürün bedelinin tamamının peşin ödenmesi mümkündür. Peşin ödeme ve diğer koşulların düzenlendiği dokümana şu linkten ulaşabilirsiniz: (https://www.oc.gov.ma/sites/default/files/2022-01/IGOC%202022.pdf)