İş Kültürü

Ülke ve Kültürü Hakkında Genel Bilgi

Kanada iş kültürü, Amerikan, İngiliz ve Fransız iş yapma kültürlerinin karışımı niteliğindedir. Uygulamada bölgeye göre değişiklikler söz konusu olabilmektedir. Bölgesel ve eyaletler bazındaki farklılıklar iş kültürüne yansımakta; görüşlere, eşitliğe, çeşitliliğe ve adalete saygı, iş yapma ortamını yöneten temel değerler olarak öne çıkmaktadır.  

Kanada iş dünyası geleneksel olarak hiyerarşik bir yapıda organize olmuşsa da modern iş yapma kültüründe hiyerarşik yapının dönüştüğü ve gittikçe törpülenerek yönetim pozisyonlarının aynı zeminde birbirlerine daha da yaklaştığı görülmektedir. Bu yüzden, bir şirket ile toplantı veya müzakere gerçekleştirmeden önce o şirketin organizasyonel yapısının ve karar vericilerin pozisyonlarının dikkatlice analiz edilmesi önem arz etmektedir. Nihai karar mercii “yöneticiler” olsa da yöneticilerin karar alma sürecinde çalışanlarının görüşlerine başvurması oldukça yaygın bir yönetim tarzıdır.

Kanada’nın iş yapma kültüründe tesis edilen bir iş ilişkisini güçlendirmek üzere iş dışında kişisel ilişki kurmak genellikle gerekli değildir. Buna paralel olarak özel hayat ile iş hayatı kural olarak birbirinden ayrıdır.

Kanada’daki iş toplantıları ABD’dekilere göre daha resmi bir tarzda gerçekleşirken, toplantı başında buzları kırmak adına, girizgah niteliğinde, kısa ve sıcak bir konuşma yapmak oldukça yaygındır.

İş toplantıları sırasında yapılacak sunumların kısa ve öz nitelikte olması beklenmektedir. İş toplantılarındaki sunumlar somut veriler ve rakamlara dayalı olarak gerçekleştirilmektedir. Sunumların kendi şirketinizin kabiliyetlerini övmekten ziyade bilgiye dayanması önemlidir. Yapılan tekliflere gerçek bir ilgi gösterildiği takdirde karşı taraf sizinle çalışma niyeti olduğunu belirtmek için hızlı bir şekilde yanıt vermekten kaçınmayacaktır. Anlaşmalar ilk etapta el sıkışma ve yazılı anlaşma yapmak suretiyle tesis edilir; yazılı anlaşma yapılıyor ise mutabakata varılan hüküm ve koşulları içeren bir mektup ile durumun teyit edilmesi gerekir. İş anlaşmaları tesis edilirken usulüne göre düzenlenmiş sözleşmeler her zaman muteberdir.

Dolaylı iletişim tarzının hâkim olduğu Kanada’da iş ortamında fikir ayrılıklarının olması doğal karşılanırken söz konusu fikir ayrılıklarının saygılı biçimde diplomatik bir üslupla ve nezaket kuralları çerçevesinde ifade edilmesine özen gösterilmektedir. Özellikle Quebec Eyaletinde konumlanmış olan Fransızca konuşan Kanadalıların (Frankofon nüfus), bir kişi konuşma yaparken konuşmasını bölerek araya girmeye, İngilizce konuşan Kanadalılara göre daha fazla temayülü bulunmaktadır.

Öte yandan, konuşma esnasında ve toplantılarda muhataplarınızla mesafenizi korumanız her zaman tavsiye edilir. Diğer kişilerin nasıl tepki vereceğini tartmadan, konuşmanıza bolca esprili yorumlar katmaktan kaçınmalısınız. Göz teması saygı, güven ve samimiyet ifadesi olarak ihmal edilmemesi gereken bir husustur. Toplantı esnasında, güleç, kendine güvenen ve toplantının odak noktasına doğrudan giriş yapmak ve fazlaca konu dışına çıkmamak her zaman tavsiye edilmektedir.

 

Tanışma & Selamlaşma

Tanışma el sıkışarak, kişinin kendini ve bağlı olduğu şirketi/kurumu tanıtması ile başlamaktadır.  Tanışma esnasında erkeğin kadından önce elini uzatması beklenir. Frankofon kesim, tanışma sırasında İngiliz Kanadalılara göre daha yakın bir iletişim tarzı sergileyebilmektedir. Kanadalılar iş odaklı tanışmalarda ilk etapta rezervli ve mesafeli yaklaşım göstermekte; zamanla karşılıklı tanıştıkça ve yakınlaştıkça aradaki resmiyet yerini rahat bir iletişime bırakmaktadır. Tanışma esnasında kişilere “Mr”, “Mrs” ya da "Monsieur", "Madame" şeklinde “soyadı” ile hitap edilmekte; “Doktor” gibi bir unvanı var ise bunun kullanılmasına özen gösterilmektedir. Toplantı sonunda karşı tarafa mutlaka teşekkür edilmelidir. Toplantıya girerken ve toplantıdan ayrılırken el sıkışmak yaygın olup el sıkışırken göz teması kurulması önemlidir. 

Tanışma sırasında verilecek kartvizitlerin bir yüzünün “İngilizce” dilinde diğer yüzünün “Fransızca” dilinde olması tavsiye edilmekte; kartvizitlerin toplantı başında ve el sıkışılırken verilmesi ve kartviziti alınan kişinin bilgilerine dikkatle bakıldıktan sonra muhafaza edilmesi önerilmektedir. 

İlk kez gerçekleştirilecek toplantılar için randevu alınması daha uygun karşılanmaktadır. Tanıdık bir sima olmak ilk tanışmalarda yardımcı bir faktör olarak olumlu karşılanır ancak zorunlu değildir. Toplantıların ayarlanması için en ideal gün ve saatler ise Salı-Perşembe günleri arası saat 10:00 ile 15:00 arası bir zaman diliminde ve özellikle sabah saatleridir. Randevu talepleri telefon ile veya e-posta ile ve devamında bir “Outlook hatırlatma mesajı” ile ayarlanması makbuldür. Randevu talep edilirken gerekçenin kapsamlı ve açık biçimde izah edilmesi önem arz etmektedir.

Vücut Dili

Kanadalılar iletişim esnasında karşı tarafla fiziki mesafelerini ve ciddi tavırlarını korumaya dikkat ederken, sohbet esnasında karşı tarafın omzuna, dirseğine dokunma, selamlaşırken öpüşme, kucaklaşma gibi eylemlerden kaçınmaktadırlar. 

 

Kurumsal Kültür

Kanada kurumsal kültürü Kanada’nın çeşitlilik, eşitlik, bağımsızlık, adalet, tolerans gibi önemle üzerinde durduğu temel değerlere dayalıdır. Şirketlerde, farklı kültürlere ve niteliklere mensup ekiplerin uyum içerisinde çalışmalarına, kadınların iş yaşamında erkeklerle eşit şekilde konumlanmasına, tüm çalışanların fikirlerini ifade edebilmelerine, iletişimin her daim saygı ve nezaket kuralları çerçevesinde gerçekleşmesine önem verilmektedir. Randevularda ve iş yapmada dakik olma; toplantılara 5 veya 10 dakika önce gelme; titiz, özenli ve planlı şekilde çalışma ve iş etiğine bağlılık kurumsal kültürünün başlıca özellikleri arasında yer almaktadır.

 

Sofra Adabı

Kanada sofra adabı genel sofra kurallarını yansıtmakta; sofra adabı “Avrupa (Kontinental)” özellik göstermekte (örneğin çatal sol, bıçak sağ elde gibi); dirsekler masa üstüne konmamakta; restoranlarda oturmadan önce garsonun yer göstermesi beklenmekte; yemeğe davet sahibi başlamadan başlanmamasına özen gösterilmektedir.

Genelde resmi davetlerde kadehi ilk ev sahibi kaldırır; şeref konuğu da yemek sırasında ikinci kadehi kaldırır; kadınlar da kadeh kaldırabilir. İş toplantısı amaçlı yapılan öğlen veya akşam yemeklerinde rahat gündelik tarzda iş konuşulabilir.

Frankofon kesimin yaşadığı Quebec Eyaletinde sofra adabı Kanada’nın diğer bölgelerine göre daha resmi bir karakterdedir.

Yemek bitince masaya küçük miktarda bahşiş bırakma geleneği mevcuttur. Restoranlarda bahşişler ortalama fatura bedelinin %15 – 20’si değerindedir. Berber, taksi şoförü, valeler gibi hizmet kolları için bahşiş oranı ise hizmet tutarının %10’u değerindedir. Barmenlere de bahşiş verme geleneği vardır.

 

Kıyafet

İş dünyasında giyim tarzının resmi olması beklenir. Kıyafetlerin genel itibariyle sade ve pastel renklerden oluşan takım veya elbise şeklinde tercih edilmesi tercih edilir. Teknoloji gibi bazı sektörlerde giyim tarzı daha esnek ve spor olabilmektedir.

 

Hediye

Kanada’da iş münasebetiyle hediye alıp vermek genellikle benimsenen bir uygulama değildir. Bazı çok uluslu şirketlerin kesinlikle hediye kabul etmeme gibi bir politikaları da olabilmektedir. Bununla birlikte, ticari bir anlaşmaya varıldığında, bir ticaret heyeti veya resmi bir ziyaretin sonunda küçük ölçekli hediyeler (bir paket çikolata, çiçek kabul gören türden hediyeler olarak sayılabilir) verilebilmekte ve hediye verenin ülkesinin kültürel ve yerel unsurlarını yansıtan, hatıra niteliğindeki geleneksel hediyeleri özellikle beğeni ile karşılanmaktadır. Hediyelerin verildiği esnada açılması geleneği vardır.

 

Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar

Kanada’nın resmi dilleri İngilizce ve Fransızcadır. Ülkede her iki dili konuşanların oranı %17’dir. Kalan nüfus ise ya İngilizce ya da Fransızca konuşmaktadır. Sadece Fransızca konuşan nüfus Quebec’de yoğunlaşmıştır. Quebec Eyaletinin en büyük, Kanada’nın ikinci büyük şehri Montreal’de, İngilizce iletişim kurulmasında sorun yaşanmamakta, ancak Fransızca konuşulması tercih ve takdir edilmektedir.

Diğer taraftan, ülkede yerleşik farklı etnik ve kültürel gruplar arasında 200’den fazla farklı yerel dil konuşulmakta olduğu tahmin edilmektedir. Bununla beraber, muhatap olunan Kanada vatandaşlarına, kendi ifade etmediği sürece etnik kimliğinin sorulması hoş karşılanmamaktadır.

Kanada’da tek seferlik görüşme ile ticari bağlantı kurma ihtimali düşük olduğundan, özellikle fuar ve tanıtım etkinliklerine katılım vesilesi ile gerçekleştirilen B2B organizasyonlarından genellikle somut sonuçlar alınabilmektedir. İş heyetlerimizin, danışmanlık ve eşleştirme firmaları yerine ticaret odaları gibi yerel kuruluşlarla çalışmasında; Kanada’da bulundukları sürede maksimum düzeyde profesyonel iş ağı (networking) yapmalarında; tamamlayıcı hizmet alımında ve danışmanlık firması seçiminde Kanada’daki temsilciliklerimizin tecrübelerine başvurulmasında; ziyarete gerek kalmadan gerçekleştirilebilen sanal B2B uygulamaları gibi daha düşük bütçeli alternatiflerin de değerlendirilmesinde fayda olduğu değerlendirilmektedir.

Ayrıca, ticari ilişkinin kurulması sürecinde ihracatçılarımızın sabırlı olmasında, uzun vadede temasın sürdürülmesinde, numunelerin gönderilmesi ve sözleşme akdi konusunda hassasiyet gösterilmesinde yarar bulunmaktadır.