İş Kültürü

Ülke ve Kültürü Hakkında Genel Bilgiler

Tarihi ipek yolu üzerinde yer alan Özbekistan, çoğumuzun aşina olduğu Semerkant ve Buhara gibi tarihi ve turistik merkezlere ev sahipliği yapmaktadır.

Özbekistan, çağdaş dünyanın değerlerini benimseyen, ekonomisini serbestleştiren ve her anlamda kabuk değiştiren bir yolculuğun başındadır.

 

Tanışma & Selamlaşma

Özbekistan’da selamlaşma el sıkılarak yapılır. Önce yaşı büyük olanların ve kadınların elini uzatması beklenir. Saygı göstergesi olarak, sağ el ile el sıkılırken sol el göğse konabilir. Bunun dışında, el sıkılırken göz teması kurmak önemlidir.  Samimi olan kişiler arasında kucaklaşarak selamlaşma da yaygındır.

“Selamün aleyküm” şeklinde verilen bir selam yaygın olarak yine “selamün aleyküm” şeklinde alınır. “Selamün aleyküm” şeklinde verilen bir selamı “aleyküm selam” şeklinde alabilmeniz için muhatabınızdan yaşça veya makamca (statü bakımından) üstte olmanız gerekmektedir.

İlk iş görüşmesinde herkes ile el sıkışarak görüşülür. Sonrasında ise kartvizit değişimi yapılır. Alınan kartı hemen kaldırmak yerine görüşme sonlanana dek masada önünüzde tutmanız kibarlık olarak görülür. Kartın bir tarafının Rusça veya Özbekçe olması önerilir.

İlk tanışmada karşınızdaki kişiye resmi olarak (“siz” kalıbı ile) ve soyadıyla hitap etmeniz gerekir. Ancak bir süre sonra, karşılıklı samimiyet oluşunca ismin sonuna “ağabey” anlamına gelen “aka” (okunuşu: eke) kelimesi eklenerek hitap edilebilir. 

 

Vücut Dili

Karşılama, selamlama, vedalaşma gibi birçok durumda sağ elin sol göğse konulması nezaket ve saygı gösterisidir.

Otururken bacak bacak üstüne atılmaması, yüksek sesle konuşulmaması tavsiye edilir.

 

Kurumsal Kültür

Özbekler, yüzyıllar boyunca İpek Yolu üzerinde yaşamış olmalarının doğurduğu sonuç itibariyle geleneksel olarak tüccar millettir.

Öte yandan, Özbekistan şirketlerinde kurumsal e-posta üzerinden bilgi ve belge paylaşımı da yaygın değildir.

Şirketler genellikle küçük ve bölünmüş bir yapıdadır. Bir şirket ile bağlantılı diğer birçok şirket bulunabilir. Şirketlerin gerçek sahip ve karar vericileri genelde resmi evrakta yer almayıp, arka planda kalmaktadır.

Özbek kurumları yabancı şirketler ile çalışırken güven sağlanması amacıyla genellikle bir aracının olmasını tercih eder. Dolayısıyla, ticari işlemler genellikle aracı üzerinden daha hızlı ve verimli bir şekilde gerçekleşebilir.

Şirketler arası ticari işlemlerde iki taraf arasında yapılacak sözleşme büyük önem arz eder. Herhangi iş ortaklığında banka üzerinden yapılan ödemeler ve para alışverişleri ancak sözleşmeye dayalı olarak yapılabilir.

Yabancı firmaların Özbekistan’da yerleşik ofis ve temsilciye sahip olması güven artırıcı bir unsurdur. Bu tür firmaların Özbekistan’da iş hacimlerini artırma olanağı daha yüksektir.

Firmaların çalıştırdığı kişilerin hem Özbekçe hem Rusça bilmeleri önemlidir.

Özbekistan’da resmi görüşmeler yuvarlak masa veya “U” şeklinde bir masada gerçekleştirilir. Masanın bir tarafına Özbekler, diğer tarafına ise misafirler karşılıklı olarak oturur. Toplantıya başkanlık eden yetkililer önce heyet üyelerini tanıtır. İş görüşmelerine geçmeden önce biraz sohbet edilir, hal-hatır sorulur, “hoş geldiniz” ifadeleri belirtilir.

Özbekler için her zaman bir gecikme payı olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Özbek kültürünün genelinde büyük ya da küçük her alışverişte ısrarlı bir pazarlık yapma alışkanlığının olması ve çoğu zaman pazarlık payı bırakılarak fiyat verilmesi nedeniyle pazarlıklar ve ısrarlar sonucunda istenilen sonuç elde edilebilir.

Genel itibariyle verilen işin akıbetinin sorulması gerekmektedir.

Yasalarda tanımlı (yasaklı/izinli) olmayan konular genelde yasak kabul edilir. Bu nedenle karar vericiler tarafından inisiyatif veya risk alınmaz.

 

Sofra Adabı

Özbekler çok misafirperverdir ve onlar için yemek davetleri büyük önem arz eder. Misafir eve yemeğe davet edildiği zaman mümkün olduğunca çok çeşit yemek ikram edilmeye çalışılır; bu davranış misafirin önemsendiğini gösterir.

Sofraya her zaman şekerli ikramlar, kuruyemiş, çay ve ekmek konur. Ekmek kutsaldır ve Özbek kültüründe özel yeri vardır, dolayısıyla ilk olarak ekmek bölünür ve misafire ikram edilir. Aynı şekilde çay da önemli yere sahiptir. Çay, özel çaydanlıkta demlenir ve ikram edilmeden önce üç kere kâseye konarak ve geri çaydanlığa dökülerek demlenir. Sonrasında ise yarım fincan olarak ikram edilir.

Sofraya önce en yaşlı kişi oturur ve en yaşlı kişi yemeğe başlar. Fakat “misafir atandan da kutsaldır” atasözünün işaret ettiği gibi misafire verilen değerin çok yüksek olması nedeniyle önce misafirin oturması ve yemeğe başlaması için ısrar edilebilir.

Yemek sonrası şükür duası yapılır, yemekte iş konuşulmuş ise iş birliğinin artması ve bereket hasıl olması için temennide bulunulur.

 

Kıyafet

Özbekler için dış görünüş önemlidir. Her yere uygun giyinmeye dikkat ederler.

İş görüşmelerinde kıyafetin resmi olması gerekmektedir. Spor ya da renkli kıyafetler, abartılı takılar ciddiyetsizlik olarak kabul edilir. Erkekler için takım elbise ve kravat, kadınlar için de klasik pantolon ve gömlek tavsiye edilir.

Karşısındakinin uygun ve şık giyinmiş olması Özbekleri olumlu yönde etkiler ve bu davranış ilişkinin gidişatında belirleyici rol üstlenir.

 

Hediye

Genel olarak Özbekistan’da insanlar hediye alışverişinden hoşlanırlar. İlk buluşmada hediye değişimi beklenmez, ancak her zaman sıcak karşılanır.

Toplantılarda verilecek hediyeler görüşme yapılan kişinin/kurumun hiyerarşik konumuna uygun olmalıdır. Bunlar; güzel bir şekilde ambalajlanmış bir tatlı, ofis malzemeleri, ülkeye özgü dekoratif ya da el sanatı eşyalar veya şirket logolu hediyeler olabilir.

 

Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar

Her ne kadar dolarizasyonun önlenmesi amacıyla her türlü yerel sözleşmenin (mal ve hizmet alımı, iş sözleşmeleri vb.) yerel para cinsinden yapılması yasal olarak zorunlu olsa da, Özbekistan’da sıradan vatandaşlar da ticari alış verişlerinde çoğu zaman ABD dolarını baz almakta veya doğrudan mezkur para birimini kullanmaktadırlar.

Ülkeden ticari veya şahsi döviz çıkışları belirli kurallara tabidir. Maksatlı çıkışlar (ithalat sözleşmesi, kar transferi vb.) dışında kalan serbest çıkışlar oldukça küçük limitler ile sınırlandırılmıştır.