İş Kültürü

Ülke ve Kültürü Hakkında Genel Bilgi

Samani Devleti’nin yıkılmasından 992 yıl sonra bugünkü coğrafyada kurulan Tacikistan, Batı dünyasında “stan ülkeleri” olarak nitelenen Orta Asya’daki beş ülkeden biridir. Bünyesinde Dağlık Badahşan Özerk Bölgesi’ni barındıran Tacikistan, üniter bir devlettir. Orta Asya’nın kalbinde bir kara devleti olan Tacikistan Cumhuriyeti, dörtte üçü kırsal kesimde yaşayan yaklaşık 10 milyon nüfusu ve 143.100 kilometrekare yüzölçümü ile Orta Asya’nın en küçük ülkesidir.

Batıda ve kuzeyde Özbekistan, kuzeyde Kırgızistan, doğuda Çin, güneyde Afganistan ile çevrelenen Tacikistan’ın, Kırgızistan sınırları içinde Kayragaç ve Voruh isimli iki, Özbekistan sınırları içinde ise Sarvan isimli bir “anklav”ı (siyasi coğrafyada, tamamen başka bir siyasi bölgenin sınırları dâhilinde yer alan siyasi bölge) bulunmaktadır. Afganistan’a ve Çin’e komşu olmasının yarattığı jeostratejik önem Tacikistan’ı, Orta Asya’nın kilit ülkelerinden biri hâline getirmiştir. Ülke, idarî ve bölgesel bakımdan başkent Duşanbe’nin ve bağlı 11 bölgesel birimin yer aldığı Duşanbe, kuzeyde Sugd, güneyde Hatlon ve doğuda özerk Dağlık Badahşan olmak üzere dörde ayrılır. Dağlık Badahşan Özerk Vilayeti/Bölgesi yüzölçümü bakımından ülkenin yaklaşık % 45’ini oluşturmakla birlikte, toplam nüfus ve nüfus yoğunluğu bakımından son sırada yer alır. En büyük kentler Duşanbe Hucend, Kulob, Bohtar, İstarafşan, Tursunzoda ve Pancakent’tir. Dağlık Badahşan Özerk Bölgesi’nin en kalabalık kenti ise Horug’dur. Ülkenin yüzölçümünün yarısından fazlasını yüksek dağ sıraları oluşturur. Kuzeyde Siriderya’nın (Seyhun) taşıdığı alüvyonlarla kaplı Fergana vadisinin bir bölümü yer almakta ve en verimli tarım alanını oluşturmaktadır. Orta kesimde, Kırgızistan sınırı boyunca Tanrı dağlarının batı ve güney uzantılarıyla Pamir dağ sisteminin zirveleri sıralanır. Doğudaki dağlık Badahşan bölgesinde yükselti 5000 metreyi geçer. Batıya doğru yükseltinin nispeten azaldığı Tacikistan’da, büyük bölümü aktif fay hatları üzerinde bulunmasından dolayı sık sık şiddetli depremler olur.

Tacikistan’da sıcaklık ve yağış miktarı yükseltiye bağlı olarak değişir. Fergana vadisindeki Hucend’de temmuz ayı ortalaması 27 °C’ye ulaşır. Kışlar dağlık alanlarda çok şiddetli geçer. Badahşan bölgesinde Murgab vadisinde bulunan Murgab’da ocak ayı ortalaması eksi 20 °C civarındadır. Yıllık yağışın % 75’inden fazlası ilkbahar ve kış aylarında düşer. Yazlar ise kurak geçer. Yaz ve sonbahar aylarında dağlık alanlardan Fergana vadisine doğru esen ve “garmsel” denilen yerel sıcak rüzgâr tarımı olumsuz etkiler. Tacikistan’da yer şekilleri ve iklimin etkisiyle zengin bir bitki çeşitliliği görülür. Orman alanları % 4, çayır ve otlaklar % 25 oranındadır.

Topraklarının dağlık ve yüksek yapısı dolayısıyla akarsular ve hidroelektrik potansiyeli bakımından zengindir. Amuderya ve Siriderya nehirlerinin yukarı mecralarını oluşturan Kâfirnihân, Vahş (Kızılsu), Panc (Aksu), Zerefşân gibi çok sayıda akarsu kaynağını dağların buzul sınırlarına yakın kesimlerinden alır ve bunların debileri ilkbahar sonu ile yaz başlarında en yüksek noktasına ulaşır.

Ekonomisi tarıma ve hayvancılığa dayanan Tacikistan’ın tarım alanları genelde güneybatı ve kuzeydoğudaki akarsu vadilerinde toplandığından ekilebilir arazilerin büyük kısmı sulama potansiyeline sahiptir. Ülkenin dağlık yapısından dolayı ekili dikili alanlarının oranı ancak % 6 civarındadır ve buralarda başta pamuk olmak üzere pirinç, patates, üzüm, sebze, meyve tarımı ve ipek böcekçiliği yapılır; tahıl ekimi azdır. Çayır ve otlakların genişliği sebebiyle hayvancılık önemli bir geçim kaynağıdır; koyun, keçi ve sığır en çok yetiştirilen hayvanlardır. İş imkânlarının yetersizliği yüzünden yaklaşık 1 milyon civarındaki erkek nüfus ülke dışında (çoğu Rusya’da) çalışmakta ve ekonomiye önemli katkı sağlamaktadır. Tacikistan’ın başlıca yer altı kaynaklarını; gümüş, altın, uranyum (dünya uranyumunun % 4’ü), tungsten, demir, çinko, kurşun, boksit, antimon, kalay ve cıva oluşturur. Petrol ve doğalgaz Fergana havzasından çıkarılır. Sanayi üretimini alüminyum, kurşun, çinko, kimyasallar, gübre ve çimento meydana getirir. Güneydeki akarsular üzerinde inşa edilen büyük barajlar (Nurek, Rogun) dünyadaki en yüksek gövdeli barajlar arasındadır. Ekonomide en fazla paya pamuk ve alüminyum üretimi sahiptir; bunun yanında yurt dışındaki işçi gelirleri de ekonomiye büyük katkı sağlar. Başlıca ihraç mallarını pamuk ve çeşitli maden ürünleri oluşturur. İthalâtta ise tahıllar, gıda ve tüketim maddeleriyle taşıt ve makineler önemli yer tutar.

21-24 Mart Nevruz Bayramı, 8 Mart Anneler Günü Bayramı, 9 Mayıs Zafer Bayramı, 27 Haziran Milli Birlik Günü, 9 Eylül Bağımsızlık Günü ve 6 Kasım Anayasa Günü Tacikistan’ın önemli gün ve bayramlarıdır. Özellikle Nevruz Bayramı çok coşkulu kutlanmaktadır.

İsmaili Somoni (849-907), Abu Abdullah Rudaki (858-941), Abulkasım Firdevsî (940-1021), Nasır-ı Hüsrev (1004-1072), Şahabuddin Hamadani (1314-1384), Mevlana Yakub-u Çerhi (…-1447), Sadriddin Ayni (1878-1954), Mirzo Torsunzade (1911-1977) Tacikistan’ın önemli devlet adamı, edebiyatçı ve düşünürleridir.

Saatler, Türkiye’ye (TSİ) göre (+) 2 saat ileridedir. Tacikistan’ın uluslararası telefon kodu 992, uluslararası ağda Tacikistan alan adı uzantısı “tj”dir.

Tanışma & Selamlaşma

Resmî ve yarı resmî ortamlarda tanışma ve selamlaşmada evrensel protokol ve nezaket kuralları uygulanmaktadır.. Gelen konuk yaşlı ya da kanaat önderiyse başköşeye oturtulur.

Tacikçe selamlama sözlerinin Türkçe söylenişleri ve anlamları aşağıda yer almaktadır.

Salom - Merhaba

Huş omaded - Hoş geldiniz

Çi hel şumo? - Nasılsınız

Nağz - İyiyim

Salomat boşed - Hoşça kalın

To bozdid - Güle güle

Hampeşai arcmand - Saygıdeğer meslektaşım

Mehmononi giromi - Muhterem Konuklar

Honumon va Canobon - Hanımefendiler ve Beyefendiler

Taşakkur/Rahmat - Teşekkür ederim

 

Kurumsal Kültür

E-postalar ve telefon görüşmeleri bağlayıcı değildir; resmî yazışmalar geçerlidir. E-posta, telefon görüşmeleri ve tutanağa geçirilmeyen görüşmeler bağlayıcı sayılmamalıdır. Sözlü veya e-posta yoluyla teklifler alınması, bunların bağlayıcı olduğu anlamına gelmemektedir.

Önceden planlanan görüşmelerin/toplantıların/ziyaretlerin saati, gün ya da hafta içinde değişebilir. Önceden planlanan görüşmenin/toplantının/ziyaretin yer ve zamanı belirli aralıklarla mutlaka teyit edilmelidir.

İş yapma konusunda ikili ilişkiler önemlidir. Ticari ilişkilerde kurumsal olmayan firmalar arasında sözleşme imzalanması yaygın değildir. İş ilişkileri daha çok güven üzerine kurulmaktadır. Tacikistan’a yatırım ya da ticaret yapmak isteyen iş insanlarımızın mutlaka yatırım ya da ticaret yapmayı planladıkları alanda hukuk ve vergi danışmanları aracılığı ile iyi bir pazar araştırması yapmaları ve ileride doğabilecek ihtilaflarda mağdur olmamaları için hak ve yükümlülüklerini ayrıntılı düzenleyen bir sözleşme imzalamaları önem arz etmektedir.

 

Sofra Adabı

Servise çorba ikramı ile başlanır.

Ağırlama, çorbadan sonra “oş” (Tacik pilavı) ile devam eder. Dana ya da koyun eti, havuç, nohut ve pirinçten yapılan ve Taciklerin hemen hemen her öğünde tükettiği, özellikle de perşembe ve pazar günleri pişirilmesi, sunumu ve yenmesi ile tam bir ritüele dönüşen oşun Tacik yemek kültüründe özel bir yeri vardır.

Ziyafet sahibinin ekonomik durumuna ya da cömertliğine göre konuklara pilavdan önce “şaşlık” adı verilen mangalda pişirilmiş ızgara et veya kavurma servisi de yapılabilir.

Et ve pilav ağırlıklı bir yemekten sonra hazmı kolaylaştırıcı etkisi sebebiyle yeşil çay hem yemeklerden önce hem yemek sırasında hem de yemeklerden sonra bol bol tüketilir

 

Kıyafet

Kamusal yaşamda devlet ve hükümet insanlarıyla, yabancı konuklarla ve üst yöneticilerle olan ilişkilerde, resmi ziyaretlerde ve görüşmelerde; toplantılarda, törenlerde ve törensel etkinliklerde; davet ve ziyafetlerde evrensel giyim protokolü uygulanır.