Madencilik ve Doğal Taşlar Sektör Analizi

Madencilik ve doğal taşlar sektörü, diğer sektörlere hammadde sağlaması üzerine bağlayıcılığı ve bağımsızlığı önemli derecede yüksek olan bir endüstridir. İnşaat, otomotiv, makine ve teçhizat gibi birçok sektöre girdi oluşturmaktadır.

Madeni hammaddelerin kullanıldığı farklı sektörlerin son tüketici ürünlerini örneklendirmek gerekirse; batarya üretiminde kobalt, elektrik ve elektronik ürünlerde bakır, led ışıklandırmalarda galyum, mobil telefon ve katalitik üretiminde platinyum grup metalleri, çelik üretiminde demir vb. birçok örnek verilebilir.

Dünya genelindeki doğal taş rezervleri incelendiğinde Portekiz, İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye, İran, Pakistan gibi ülkelerde mermer gibi karbonatlı kayaç rezervlerinin; Norveç, Finlandiya, Ukrayna, Rusya, Pakistan, Hindistan, Çin, Brezilya gibi ülkelerde ise granit gibi magmatik kayaç rezervlerinin yoğun olduğu görülmektedir.

Rusya ve Ukrayna arasında devam eden savaş nedeniyle emtia fiyatlarındaki hızlı değişimin madencilik piyasasını olumlu etkilemesi beklenmektedir. Rusya ve Ukrayna, nikel, bakır ve demir gibi metallerin küresel üreticileridir ve ayrıca neon, paladyum ve platin gibi diğer temel hammaddelerin de üretiminde yer almaktadırlar. Dünyanın dört bir yanındaki ülkelerden Rus işgaline yönelik yaptırımlar, bu metallerin fiyatlarındaki artışa katkıda bulunmuştur. Örneğin, paladyum alım satım fiyatı 25 Şubat 2022'de Aralık 2021'deki fiyatın %80 üzerinde, 2.700 ABD Doları olarak kaydedilmiştir.

Maden endüstrisinin 2021 yılında küresel büyüklüğü 1,84 trilyon doları bulmaktadır. Sektörün yıllık ortalama %12,9 oranla büyümesi ve 2026 yılına gelindiğinde 3,4 milyar dolara yaklaşması beklenmektedir.

Asya Pasifik, 2021'de küresel pazarın %70,5'ini oluşturan en büyük madencilik pazar payına sahiptir. Onu Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve diğer bölgeler takip etmektedir. İleride, madencilik pazarında en hızlı büyüyen bölgeler, 2021-2026 yılları arasında büyümenin sırasıyla %23,7 ve %22,4 yıllık bileşik büyüme oranlarıyla Güney Amerika ve Orta Doğu olacaktır.

Daha Fazla Görüntüle Daha Az Görüntüle

Trend 1

Trend 1

Çevresel, sosyal ve yönetimsel dönüşüm

Madencilik ve metal şirketleri üzerindeki baskı, çevresel uyumun ötesine geçme ve endüstrinin çevresel, sosyal ve yönetimsel (ÇSY) konularında geleceğini şekillendirecek şekilde halka üst düzey taahhütlerde bulunma konusunda büyümektedir. İklim değişikliği veya atık yönetimi gibi konuların genellikle en iyi niyetlerle belirlendiği durumlarda, uygun iç yapılar oluşturulmadan şirketler bunlara yönelik etkili ilerleme kaydetmeyi zor bulacaklardır.

Ayrıca, yatırımcılar ve derecelendirme kuruluşları tarafından yönetim kurulu odasından maden sahasına kadar bu taahhütleri nasıl yerine getirdiklerini sorduğunda, göstermeme riskini de taşımaktadırlar. Araştırmalar, bu konunun oldukça yaygın olduğunu göstermektedir; Sorumlu Madencilik Vakfı'nın (RMI) 2021 yılında yayımladığı bir rapor, dünya çapında 38 büyük ölçekli madencilik şirketinin politikalarını ve uygulamalarını değerlendirmiştir. Çoğu şirketin sürdürülebilirlik raporlarında Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'nden (SKH'ler) bahsederken, ancak birkaçının Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ni iş stratejilerine entegre ettiğini tespit edilmiştir. Madencilik ve metal şirketleri, ÇSY ile ilgili fırsatlara, zorluklara ve risklere yanıt vermek ve bunlarla başa çıkmak için işlevsel olarak doğru bir şekilde kurgulanmalıdır. Böylece taahhütlerini eyleme de geçirebilirler. Pratik düzeyde bu, açık bir yönetişim yapısının yanı sıra departmanlar arasında görünürlüğü, hesap verebilirliği ve iş birliğini kolaylaştıran bir işletim modeli gerektirmektedir. Eskiden sürdürülebilirlik ya da kurumsal sosyal sorumluluk gündemi, ya yönetici düzeyinde ya da başka bir üst düzey karar vericiye rapor verilerek sadece bir sürdürülebilirlik lideri tarafından denetlenmekteydi. Ancak, çevresel, sosyal ve yönetimsel konularda farkındalığın ve tüketici taleplerinin yükselişiyle birlikte, etkileri çok daha fazla iş birimi ile kesişmekte ve yatırımcı ilişkileri, finans, insan kaynakları, operasyonlar, tedarik zinciri, iletişim ve kurumsal gelişim gibi alanları kapsayacak şekilde genişlemektedir. Bu yüzden ÇSY şu anda şirketler için çok daha önemli bir dönüşümü temsil etmektedir.

2022 yılında yapılan bir ankete göre yöneticilerin %72’si ÇSY’nin önümüzdeki üç yıl içinde sektörde büyük bir dönüştürücü etkiye neden olacağını düşünmektedir. Bu düşünce geçtiğimiz yıllara göre oldukça artmıştır.

Trend 2

Karbon salınımında düşüş

Küresel iklim değişikliğinin sebeplerinden olan karbon emisyonu, madencilik sektörü üzerinde de baskı yaratmaktadır. Sürdürülebilir bir yaşam ve iş modeli için yatırımcılar, üreticilerden karbon salınım değerlerini düşürmeleri konusunda portföylerini yeniden gözden geçirmelerini talep etmektedir. Öte yandan kanun koyucuların da sadece ulusal seviyede değil, Paris Anlaşmasında olduğu gibi, küresel düzeyde karbon salınımında düşüş hedeflerini içeren inisiyatifleri bulunmaktadır.

Özellikle enerji kullanımı konusunda ortaya çıkmakta olan zararlı gazların salınımının çevreye etkisi göz ardı edilemeyecek kadar fazladır. Sektördeki bir şirketin enerji maliyeti, işletim giderleri arasında en büyük veya ikinci en büyük kalem olmaktadır. Bu kalem işletim maliyetlerinin %15’i ila %40’ı arasında bir orana sahiptir. Bu bağlamda enerji tercihlerindeki düzenlemeler ile yenilenebilir enerji kullanımı, küresel gündemde önemli bir konu başlığı olarak ortaya çıkmaktadır.

Türkiye’de 2017 yılında “Milli Enerji ve Maden Politikası” tanıtımı gerçekleştirilmiştir. Bu politika kapsamında enerji kullanımında yenilenebilir enerjiye vurgu yapılmaktadır. Ar-Ge ve yerli üretim sayesinde yenilenebilir enerji alanında ilerleme hedefi bulunmakla beraber elektrik üretiminin en az %30’unun yenilenebilir kaynaklardan elde edilmesi hedeflenmektedir. Türkiye 2020 sonunda dünya genelinde en fazla yenilenebilir enerji kurulu gücüne sahip 10. ülke, yenilenebilir kaynakların tamamından en fazla elektrik üreten dokuzuncu ülke olmuştur.

Trend 3

Teknolojik gelişmeler

Dijital teknolojiler, yapay zekâ ve analitik çözümler, hemen her sektörde olduğu gibi madencilik sektöründe de karşılık bularak akıllı madencilik konseptinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Özellikle kaynakların verimli kullanılması, iş modellerinin güncellenmesi ve karar verme süreçlerinde doğrudan etkili olan bu teknolojik gelişmeler, madencilik sektörünün ortaya çıkardığı değeri maksimize etmektedir. Ancak operasyonel seviyedeki dijital teknoloji yatırımlarına odaklanan şirketlerin aynı zamanda bu teknolojilerin verimli kullanımı boyutunda insan gücüne de yatırım yapmaları gerekmektedir.

Anlık veri takibi, otomasyon süreçleri ile üretkenlik artırılabilmektedir. Hali hazırda birçok kurumsal kaynak planlama uygulamaları bulut teknolojisini kullanmaktadır. Böylelikle anlık veri takibini, bulut teknolojisi ile senkronize şekilde yürüten uygulamalar madencilik endüstrisindeki kaynak planlama ve verimlilik konularında fayda sağlamaktadır.

Fiziksel çalışma ve işgücü girdisinin yoğun kullanıldığı sektörlerde dijitalleşme ve otomasyon konusu her geçen gün daha çok ön plana çıkmaktadır. Son dönemde yapılan çalışmalar uyarınca, dijitalleşme, otomasyon ve uzaktan çalışma modelleri maden alanı içerisinde üstlenilen rollerin potansiyel olarak %60 ile %70 oranında yer değiştirmesine sebep olabilir.

Drone teknolojisi, madencilik pazarında da oyun değiştirici olma potansiyeline sahiptir. Drone teknolojisi, ölçme, haritalama, güvenliği koruma, stok değerlendirmesi, envanter yönetimi, sıcak nokta tanımlama ve inceleme gibi madencilik uygulamaları için kullanılmaktadır. Drone'lar veya İnsansız Hava Araçları (İHA), ulaşılması zor alanlara erişebilir ve maden planlaması için içgörüler sağlayabilir. Şu ana kadar daha fazla veri toplamaya izin vererek ve üretkenliği yoğunlaştırarak madencilikte önemli bir rol üstlenmiştir.

Türkiye’de 1989 yılından itibaren madencilikte yerli bilgisayar uygulamaları, harita tabanlı çalışmalarda etkin olarak kullanılmaya başlanmış, 2006 yılından sonra etkinliğini artırarak gelişmiştir.

Mevcut yabancı yazılımların görece pahalı olması, ülkemiz koşullarına uygun hazırlanmış olmamaları, yazılımların yabancı dilde olmasından kaynaklanan kullanım zorluklarının yanı sıra teknik destek konusunda da problemlerin yaşanması nedenleriyle, modelleme ve projelendirme çalışmalarında hedeflenen başarıya ulaşmak için yerli bir yazılım olarak madenciliğin tüm alanlarında, yabancı rakiplerine karşı yaygın olarak kullanılmaktadır.

Bugün ticari bir yerli yazılım TKİ, MTA, ETİ MADEN, EÜAŞ gibi kamu kurumlarında ve özel sektör firmalarında yaklaşık 250 yerli lisans ile aktif olarak kullanılmaktadır.