Plastik ve Kauçuk

3 boyutlu baskı işlemi, bilgisayar destekli bir tasarım modelinden, genellikle ardışık olarak katman katman malzeme ekleyerek üç boyutlu bir nesne oluşturulmasını sağlayan teknolojik gelişmedir. Birçok plastik ve kauçuk üretim şirketi, yeni plastik ve kauçuk ürünler tasarlamak ve geliştirmek için 3B teknolojisini benimsemektedir. Bu teknoloji ile tasarımcılar ve mühendisler yeni modeller ve kalıp parçaları tasarlamaktadır. 3B yazıcılar kullanılarak üretilen bu ürünler dayanıklılık ve sağlamlık gibi mekanik özelliklere sahiptir.

Üretim için tasarlanan bazı 3B yazıcılar, daha önce kabul edilenden daha hızlı bir oranda parçalar üretebilmektedir. Örneğin, 3D Systems şirketinin “Figure 4” isimli 3 boyutlu yazıcı modeli, önceki endüstriyel 3B yazıcılara göre 15 kat hızlı olmakla beraber devir süresini de kısaltmaktadır. Bu sayede 3B baskılı bir parçanın birim maliyetini yüzde 20 oranında düşürebilmektedir. Günümüzde 3B yazıcılar aracılığıyla fonksiyonel prototip tasarlanıp üretilmektedir.

3 boyutlu baskıda en yaygın kullanılan malzeme plastiktir. Küresel pazarda %38 ile en yüksek 3 boyutlu baskı olgunluk seviyesine sahip olan plastik sektörünün Türkiye’deki olgunluk seviyesi %12’de kalmıştır. Olgunluk seviyesi parametresi, 3 boyutlu baskı teknolojisinin şirketlerce aktif olarak kullanımını veya teknolojinin test sürecinde olma oranını temsil etmektedir. Plastik sektöründeki oyunculara yönelik gerçekleştirilen anket çalışmasında 3 boyutlu baskı teknolojisi ve uygulama örnekleri hakkındaki farkındalık düzeyi %54 olarak ölçümlenmiştir. Farkındalık düzeyi bu teknoloji hakkında deneyimi veya farkındalığı olan kesiminin genel plastik sektörü oyuncuları içerisindeki payını temsil etmektedir.

Plastikte mevcut geri dönüşüm oranlarının küresel düzeyde %14-18 olduğu düşünülmektedir. Plastik atıkların geri kalanı yakılmakta (%24) veya çöp depolama alanında ya da doğal ortamda (%58-62) bertaraf edilmektedir. Plastik geri dönüşüm oranları, yaygın olarak kullanılan diğer malzemelerden önemli ölçüde daha düşüktür. Çelik, alüminyum, bakır gibi endüstriyel metaller ve kâğıt için geri dönüşüm oranlarının %50'yi aştığı düşünülmektedir.

Sektörde şu anda geri dönüştürülmüş plastiklere yönelik önemli yatırımlar yapılmaktadır. Ambalaj endüstrisinde geri dönüştürülebilen plastiğin kullanımındaki artış ve endüstrideki hızlı teknolojik ilerlemenin önümüzdeki yıllarda pazarı yönlendirmesi beklenmektedir. Artan farkındalık, önümüzdeki yıllarda pazar büyümesini yönlendiren diğer bir önemli faktördür. Geri dönüştürülmüş plastik ile yeni plastiğe kıyasla karbon ayak izini %85 oranında azaltmaktadır. Ayrıca geri dönüştürülmüş plastik, petrol ve gaz gibi saf hammaddelerden yapılan plastiğe göre %20-25 daha az maliyetlidir.

Plastik geri dönüşüm pazar büyüklüğü 2021’de yaklaşık 46 milyar dolar değerindedir. 2028’e kadar yıllık ortalama %4,8'lik bir büyüme ile 70 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşması beklenmektedir. Günümüz dünyasında insanlar arasında artan çevresel bilinçlenmenin bu talebi artıracağı öngörülmektedir.

Sürdürülebilirlikte dikkat çeken bir diğer başlık ise doğada çözünebilir plastiktir. Bu plastikler, geleneksel plastiğin bir alternatifi olsa da şu anda yenilenebilir kaynakların kullanımı nedeniyle maliyeti düşüktür. Biyolojik olarak parçalanabilen plastik pazarı hala gelişmektedir ancak toplumsal düzeyde artan farkındalık ile büyüme fırsatları genişlemektedir. Hâlihazırda yüksek fiyat nedeniyle yüksek hacimlerde ticari faaliyet sürdürememektedir.

Mevcutta bu pazarda sınırlı sayıda üretici firma faaliyet göstermektedir ve hammaddenin birincil işlenmesi ağırlıklı olarak bu oyuncular tarafından yapılmaktadır. Doğada çözünebilen plastiğe olan yüksek talep nedeniyle, bu üreticiler üretim kapasitelerini hızla artırmakta ve gelecek yıllarda da bu şirketlerin benzer eğilimler sergilemesi beklenmektedir. Bu plastiklerin çoğu Asya-Pasifik'te üretilmektedir. Ancak ABD ve Brezilya'da da üretimleri gerçekleştirilmektedir. Biyo-bazlı ürünlere olan talebin artması nedeniyle pazara yeni oyuncuların girmesi beklenmektedir. Bu nedenle, küresel olarak parçalanabilen plastik pazar büyüklüğünün hızlı bir şekilde büyümesi beklenmektedir.

2021 yıllında 4,1 milyar dolarlık bir endüstri olan doğada çözünebilen plastiklerin 2030 yılına kadar yıllık ortalama %9,7 büyüyerek 10 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşması öngörülmektedir. Hâlihazırda bu ürün grubunun satışının %40’dan fazlası Avrupa’ya gerçekleştirilmekte, üretilen ürünlerin %67’si ambalaj sektöründe kullanılmaktadır.  

Türkiye’de, plastik atıkların geri dönüştürülmesi için çeşitli inisiyatifler başlatılmıştır. En önemli inisiyatiflerden biri ise “Sıfır Atık” projesidir. Bu kapsamda tüketicilerin farkındalık düzeyinin artırılması, israfın önlenmesi ve kaynakların verimli kullanılması amaçlanmaktadır. Proje içeriğinde plastiklerin insan sağlığı ve çevreye etkisinin yanı sıra geri kazanımının önemi vurgulanmaktadır. Türkiye’deki ambalaj üretim sektörü içinde plastik ambalaj %40 paya sahiptir.