Savunma, Havacılık ve Uzay

Uzayın askerileşmesi, silah ve askeri teknolojinin uzayda geliştirilmesi, yerleştirilmesi ve aktifleştirilmesidir. ABD’nin Ay’a ilk yolculuğu öncesinde,1967 yılında imzalanan Dış Uzay Anlaşması (Outer Space Treaty), uzaya kitle imha silahlarının yerleştirilmesini yasaklamaktadır. Ancak Dış Uzay Anlaşması geleneksel silahları kapsamamaktadır. Bu anlaşma için bir son kullanma tarihi olmasa da, jeopolitik gerilimler ve teknolojik yayılma, ülkelerin buna uymalarını zorlamaktadır.

Hâlihazırda yaklaşık 60 ülkenin uyduları veya uzay projeleri bulunmaktadır. Yörünge üzerinde 3.400 uydu bulunurken, 1.300’ü aktif olarak çalışmaktadır. Uydular aynı zamanda bir ordunun küresel olarak faaliyet gösterme yeteneğinin de bağlantı noktasıdır. Şu anda ABD bunu yapabilme yeteneğine sahip tek ülke konumundadır. Uydular, ABD ordusunun küresel erişiminin ve ağ merkezli yeteneklerinin - C4ISR (command, control, communications, computers, intelligence, surveillance, and reconnaissance structures) olarak bilinen komuta, kontrol, iletişim, bilgisayarlar, istihbarat, gözetim ve keşif yapılarından oluşan- anahtarı olarak dikkat çekmektedir.

Avrupa Birliği bu konuda Birleşmiş Milletler aracılığıyla uzay kuralları oluşturmaya çabalamışsa da bu çaba diğer ülkeler tarafından kabul görmemiştir. Hem Çin hem de Rusya, son on yılda uydu karşıtı füze sistemlerini test ederken ABD, Çin ve Rusya, uzay tabanlı askeri yeteneklerini geliştirmek için fonları artırmıştır.

ABD Hava Kuvvetleri Uzay Komutanlığı 1982 yılında kurulmuştur ve hâlihazırda 38.000 çalışanı ve yaklaşık 9 milyar dolarlık yıllık bütçesi vardır. ABD ordusunun tüm uzay bütçesi 22 milyar dolar seviyelerindedir. Rusya, “Kosmos 2499” da dâhil olmak üzere, diğer ülke uydularına yaklaşmak ve bunları devre dışı bırakmak veya yok etmek için tasarlanmış birkaç kamikaze uydusu geliştirmiştir. Çin, diğer ülkelerin uydularını uzayda yakalayabilen “Shiyan” uydusunu fırlatmıştır.

Türkiye’nin ise uzay konusunda yatırımları sürmektedir. Bu bağlamda Türkiye Uzay Ajansı kurulmuştur. Bu kuruluşun misyonu uzay faaliyetlerinin teşvik edilmesi ve stratejinin belirlenmesidir. Mevcut yatırımlar arasında TÜRKSAT 6A uydusunun fırlatılması da yer almaktadır.

TÜRKSAT 6A, Türkiye’nin yerli olarak geliştirilecek ve uzay alanındaki yeteneklerimizi güçlendirmeyi amaçlayan ilk haberleşme uydusu projesidir.

Uzayın askerileşmesinin yakın geleceği, ülkelerin bu alanda izleyeceği politikalara bağlıdır. Avrupa Birliği’nin hedeflediği ortak politika yaklaşımının gerçekleşmesi durumunda uzay daha barışçıl şekilde düzenlenebilir.

Rusya-Ukrayna Savaşı ile hem savunma harcamaları hem de bu harcamaların hangi ülkelere hangi ürün için yapılacağı değişmiştir. Ukrayna'daki savaş, silahlı çatışmaların tarihe karıştığını ve savunma harcamalarının asgari düzeyde olabileceğini düşünerek Soğuk Savaş sonrası rahatlığın tadını çıkaran bir dizi Avrupa ülkesi için güçlü bir uyandırma çağrısı olmuştur. Bu ülkelerin başında dünyanın en büyük ülkelerinden biri olan Almanya da gelmektedir. Almanya savaştan sonra askeri harcamalara ayrılan bütçesini %50 artırmıştır. Bunun yanı sıra birçok ülke NATO’ya üye olmayı tekrar düşünmeye başlamıştır. Bu ülkelerin NATO’ya girmesi NATO’nun toplam bütçesinin artması ve dolayısıyla harcamaların da artması demektir.

Savaşla beraber Batı ülkelerince verilen ortak tepki ve yaptırımlar Rusya’yı dünya siyaset alanında yalnızlaştırmıştır. Bu sebeple önemli bir savunma sanayi ihracatçısı olan Rusya’nın ürünlerini satabileceği market de kısıtlanmıştır. Ayrıca, bir tarafa ya da diğerine duyulan sempatiden bağımsız olarak, Rusya'nın Ukrayna'daki kampanyası geniş çapta devasa boyutlarda bir başarısızlık olarak görülmektedir. Ukraynalı askerlerin yetersiz askeri ekipmanlarına rağmen vurulan Su-34 avcı uçaklarının görüntüleri gibi görüntüler Rus savunma endüstrisinin itibarına zarar vermektedir. Bu, küresel topluluk tarafından Moskova'nın kilit bileşenlere ve teknolojilere erişimini kesmek için uygulanan yaptırımların etkileriyle birleştiğinde, askeri sanayi kompleksini, askeri teçhizatını Rusya'dan satın alma konusunda uzun bir geçmişi olan ülkeleri tedarikçilerini değiştirmek zorunda bırakacaktır. Bu da silah ve mühimmat talebini diğer ülkeler için daha da artıracaktır.

Karabağ Savaşı’nda da savaş arenasında etkinlikleri net bir şekilde görülen insansız hava araçları (İHA’lar), Ukrayna Savaşı ile efsanevi hale gelmiş ve savaşın seyrinde ne kadar etkili olabileceğini göstermiştir. Savaşta yer alan Türk yapımı TB2’ler Ukrayna’nın Rusya’ya ağrı zayiat vermesini sağlamış ve Türk Savunma Sanayii’nin hali hazırda yüksek olan saygınlığını daha da artırmıştır. Kötü hava saldırılarını dengeleyen, topçu ateşini düzelten, yüksek değerli hedefler seçen, gerçek zamanlı saha keşfi sağlayan veya savaş suçlarını belgeleyen İHA’lar, savaş alanını şeffaf hale getirmede vazgeçilmez olmuştur. İngiliz Hava Kuvvetleri'nden hava mareşali Philip Osborn'a göre, hava savunmasının giderek daha ölümcül hale geldiği bir ortamda, İHA'lar milyonlarca insanı savaş alanına sürüklemeden savaşta üstünlük sağlamanın tek yoludur.

1 Mayıs 2022 itibariyle Baykar, 300'ün üzerinde Bayraktar TB-2 İHA üretmiştir. Bunların 200'ü Türkiye'de kalırken, şirket 20'ye yakın ülkeye 96 adet ihracat gerçekleştirmiştir. Bayraktar TB-2'nin dünyanın en çok ihraç edilen İHA’sıdır ve en iyi fiyat/performans oranını sunmaktadır. Yeni geliştirilen Bayraktar TB3 ise, kısa pist deniz platformlarından iniş/kalkış yapabilen dünyanın ilk İHA'sı olacaktır. Bu gelişmelerin yanı sıra Türkiye savunma sanayiinde önemli adımlar atmaya devam etmektedir. Türkiye, ilk uçak gemisi olan TCG Anadolu'yu 2022'de konuşlandırmayı ve Türkiye'nin yerli olarak geliştirilen tankı Altay'ın ilk çıkışını 2023'e planlamaktadır. Türkiye ayrıca kendi denizaltılarını, insansız saldırı helikopterlerini ve savaş uçaklarını da üretmeyi planlamaktadır.