Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ülke Analizi

Akdeniz’in Sicilya ve Sardinya’dan sonra üçüncü büyük adası olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), çok partili demokratik bir yapıda cumhuriyet yönetimine sahiptir. Resmi dili Türkçedir ve para birimi Türk Lirası’dır (TL’dir). Başkent Lefkoşa KKTC’nin en büyük kentidir. Deniz kıyısında yer alan Gazimağusa ve Girne de diğer önemli kentlerdir. KKTC, ülkenin etkin bir şekilde yönetilebilmesi için 5 bölgeye ayrılmıştır; Lefkoşa, Gazi Mağusa, Girne, Güzelyurt ve İskele. Dünya Ekonomik Forumu’nun Rekabet Edilebilirlik endeksine göre geliştirdiği hesaplamalara göre KKTC, 2019 yılında 140 ülke arasında rekabet edilebilirlik olarak 89. sıradadır.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), 15 Kasım 1983 yılında tam bağımsızlığını elde etmiştir. KKTC nüfusu, açıklanan en güncel sayıma göre (2019) 382 bine ulaşmıştır. KKTC nüfusunun ortalama yaşı 2019 yılında 30,7 olarak, Türkiye’nin aynı yıldaki ortalamasının 0,1 yaş altında kayda geçmiştir. Bu oran, KKTC’nin genç bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir.

KKTC İstatistik Kurumu tarafından 2020 yılında uygulanan Hanehalkı İşgücü Anketi sonuçlarına göre, KKTC genelinde istihdam oranı %45,9 olarak gerçekleşmiştir. İstihdam oranı erkekler için %57 iken kadınlar için bu oran %37,9 ile sınırlı kalmıştır. İstihdamın sektörel kırılımına bakıldığında, tarım sektörü %3,1, sanayi sektörü %10,2, inşaat sektörü %7,6 ve hizmetler sektörünün %79,1 olduğu görülmektedir. İstihdam edilenlerin %34,9’unu lise altı eğitim alanlar veya hiç eğitim almayanlar oluşturmaktadır. Aynı yılda işsizlik oranı ise %10,1 olarak kaydedilmiştir.

KKTC İstatistik Kurumu’nun verilerine göre, KKTC ekonomisi 2019 yılında 0,2% reel büyüme kaydederek, cari fiyatlarla 21,4 milyar TL GSYH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) büyüklüğüne ulaşmıştır. Kişi başına düşen Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) ise 2019 yılında 12 bin 649 ABD Doları olarak gerçeklemiştir. 2019 yılında GSYH içinde, tarım sektörü %5,5, sanayi sektörü %7,8, inşaat sektörü %5,8 ve hizmetler sektörü %22,2 oranında pay almıştır.

Son on yıllık dış ticaret verileri incelendiğinde, KKTC ihracatı en yüksek 134 milyon dolar ve ithalatı en yüksek 1,9 milyar dolara ulaşmıştır. KKTC 2020 yılında 101 milyon dolar ihracat ve 1,2 milyar dolar ithalat gerçekleştirmiştir. Son on yılda 1 milyar doların üstünde dış ticaret açığı veren KKTC ekonomisi, 2020 yılında 1,1 milyar dolar dış ticari açığa sahiptir.

2020 yılında KKTC’ye ihracatımız 860 milyon dolar ve KKTC’den ithalatımız da 80 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2020 yılında Türkiye’nin KKTC ihracatının yaklaşık %20’sini petrol yağları oluşturmaktadır, ancak 2019 yılına göre petrol yağları ihracatımız %65 azalmıştır. Petrol yağlarından sonra 2020 yılında KKTC’ye en çok ihracat yaptığımız ürün kalemleri toplam
ihracatımızın %3,5’ini oluşturan tedavide kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar ve ihracatımızın %3,45’ini oluşturan inşaaat demiridir. İlk üç ihracat kaleminin ardından, dördüncü sırada 2019-2020 ihracatımızda %80,7 artış gösteren otomatik bilgi işlem makineleri yer almaktadır.

Daha Fazla Görüntüle Daha Az Görüntüle

KKTC ekonomisi için hizmetler sektörleri arasından turizm ve eğitim sektörleri en önemli gelir kaynaklarıdır. Turizm ve lokantacılık sektörü, 2019 GSYH içinde %11,7 orana sahiptir. KKTC Turizm Bakanlığı verilerine göre, KKTC’yi 2019 yılında 1,75 milyon (KKTC uyruklular hariç) turist ziyaret etmiştir. Bunun yanında, KKTC sahillerinde bulunan çok sayıda lüks otel yabancıların ilgisini çekmekte ve ziyaret başı harcama miktarını artıran bir etki yaratmaktadır.

Eğitim sektörü, yükseköğrenim için uluslararası olarak sunulan uygun fiyatlı eğitim seçenekleri sayesinde ülkeye çok sayıda öğrenci çekmektedir. Türkiye’nin Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ve İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) gibi önde gelen üniversitelerinin KKTC’ye açtıkları kampüsler ve uluslararası düzeyde eğitim veren yerel üniversiteler çok sayıda öğrenciyi ağırlamaktadır. KKTC Eğitim Bakanlığı verilerine göre, 2020 yılında 103 bin öğrenci KKTC’de yükseköğrenimini devam ettirmektedir. Bu rakam, toplamda yaklaşık 65 bin olan diğer tüm öğrenci (ikokul, ortaokul, lise ve özel eğitim) sayısından yüksektir. Yüksek öğrenim (lisans, lisansüstü ve doktora) için ülkeye gelen öğrencilerin %45’i Türk uyruklu ve %42’si yabancı uyrukludur (Türk ve KKTC vatandaşı dışında).

KKTC’de turizm ve eğitimden sonraki bir diğer önemli sektör inşaattır. İnşaat sektörü 2015 yılından 2019 yılına kadarki zaman aralığında TL değeri bazında 3,4 kat büyüme kaydederek 2019 yılında 1,6 milyar TL’ye ulaşmıştır. Türkiye Müteahhitler Birliği’nin raporuna göre KKTC’de gerçekleştirilen projelerin büyük bölümünü Türkiye finanse edilmiştir ve kimi projelerde işveren Türkiye’deki inşaat kuruluşlarıdır. Bu nedenle, KKTC’nin hızla büyüyen inşaat sektörü Türkiye için ekonomik gelir kaynağı potansiyeli taşımaktadır.

KKTC’de sadece belirli sanayi dallarında üretim mevcuttur. Bu sektörler taş ocakçılığı, imalat sanayii ve halkın temel ihtiyaçlarını karşılamak üzere işletilen elektrik ve su santralleridir. KKTC tarım sektöründe en önemli ihraç ürünleri arasında süt ürünleri, narenciye, arpa, piliç eti ve keçiboynuzu bulunmaktadır.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ekonomisinin büyük bir kısmı ticarete, yani ithalata dayanmaktadır, üretim kaynakları ve tüketim maddeleri büyük oranda ithalat yoluyla sağlanmaktadır. Bu nedenle TL’nin döviz karşındaki değeri, üretim maliyetleri ve ürün fiyatları üzerinde yüksek öneme sahiptir. KKTC’nin en yüksek ithalat kalemleri 2020 yılında taşıt araçları, yakıt inşaat demiri, sanayi tipi makineler, cep telefonları ve bilgi işlem makineleridir. İlk iki sırada yer alan yakıt ve taşıt araçları tüm ihracatın %18’ini oluşturmakta ve en yakın diğer ihracat kaleminin yaklaşık 3 katı büyüklüğündedir.

Kıbrıs Türk Yatırım Geliştirme Ajansı YAGA, ekonomide üretimi, istihdamı, ihracatı artıran ve yeni teknoloji kullanımını getiren tüm yatırımlara önem ve öncelik vermekte ve destek olmaktadır. YAGA’nın belirlediği öncelikli sektörler turizm (özellikli, özgün, uzmanlaşılmış ve sezon dışı), yüksek öğrenim, tarımsal imalat (özellikli ve yüksek katma değerli tarım ve gıda işlemeleri), bilişim (yazılım geliştirme ve haberleşme) ve özellikle alternatife yoğunlaşan enerji sektörüdür.

YAGA internet sitesinden yatırım fırsatları ile ilgili detaylı bilgi almak için tıklayınız.

Daha Fazla Görüntüle Daha Az Görüntüle