İş Kültürü

Ülke ve Kültürü Hakkında Genel Bilgi

Bosna Hersek vatandaşları için genel olarak her zaman “Bosna Hersekli” ifadesini kullanmak uygun olacaktır.

 

Tanışma & Selamlaşma

Bosna Hersek’in nüfusu, üç kurucu halk (Boşnaklar, Sırplar, Hırvatlar) başta olmak üzere, farklı etnik, kültürel, dini gruplardan oluşmaktadır. Bu nedenle, iş görüşmelerinde selamlaşmadan itibaren her aşamada dini veya etnik referanslardan kaçınılmasında fayda vardır. Özellikle resmi kurumların yetkilileri ile görüşmelerde selamlaşmanın resmi bir dille yapılması ve samimi hitaplar kullanılmaması önerilir.

Bosna Hersekli muhatabınız farklı bir hitap şekline bizzat müsaade etmediği sürece, kişilere unvanlarını ve soyadlarını kullanarak (Sayın Direktör, Sayın Müdür Yardımcısı, Sayın Avdiç vb.) hitap etmek uygun olacaktır.

El sıkışmak, ülkede genel kabul gören selamlaşma şeklidir. El sıkışmanın ve selamlaşmanın oturarak yapılmaması, özellikle resmi kurumlardaki toplantıların başlangıcında muhataplar toplantı salonuna geldiklerinde ayağa kalkılması, nezaket ve saygı göstergesidir.

Muhatabınızın sizi tanımak adına özel kabul edebileceğiniz (yaş, medeni durum, çocuk sahibi olup olmadığınız vb.) sorular sorması mümkündür. Bosna Hersek’te yabancılara bu gibi soruların sorulması normaldir. Ancak sizin muhatabınıza bu tür sorular sormanız uygun olmayacaktır.

 

Vücut Dili

Bosna Hersek’te insanların yüksek sesle ve heyecanlı bir tonda konuşmaları olağandır. Bu tarz konuşma, konuşanın sinirli olduğunu değil, konuştuğu konu hakkında ilgili olduğunu gösterir.

Bosna Hersekliler ayakta karşılıklı konuşurken muhataplarına yakın mesafede durabilirler. Diğer taraftan, tanımadıkları kişilere dokunmamayı tercih ederler. Erkekler genellikle tanıdıkları kişilerin omzuna veya sırtına dokunmak gibi küçük hareketler ile samimiyetlerini ifade edebilirler. Kadınların samimiyet geliştirdikten sonra her karşılaşmada kucaklaşması yaygındır.

Bosna Hersekliler ile konuşurken göz teması kurmak önemlidir.

 

Kıyafet

Bosna Hersek’te iş insanları giyimlerine dikkat ederler. Erkeklerin koyu renkli takım elbiseleri tercih etmelerinde fayda vardır. Ayakkabıların temiz olmasına önem verilir.

Hediye

Resmi kurumların yetkililerini ziyaretlerde Türkiye’den getirdiğiniz sembolik bir hediye hoş karşılanabilir. Şirketler ile görüşmelerde hediye vermek yaygın değildir.

Bosna Hersek’te Türk lokumu yaygın olarak bulunabilmekle birlikte, her zaman kabul gören bir hediyedir.

Bosna Hersekliler hediyeleri genellikle verenin karşısında açmazlar. Hediyenizin paketini açmamaları, kabul etmedikleri anlamına gelmez.

 

Sofra Adabı

Toplantının başında kahve veya soğuk bir içecek ikram edilebilir. İçecek bir şey teklif edildiğinde, içilmeyecek olsa bile kabul edilmesi nezaket göstergesidir.

 

Kurumsal Kültür

Bosna Hersek’te çalışma saatleri 8:00-16:00 veya 9:00-17:00 saatleri arasında olup, mesai dışında çalışılması yaygın değildir.

Toplantılara vaktinden fazla erken gidilmemesi, birkaç dakika önce toplantı yerinde olunması tavsiye edilir. Muhatabınızın çeşitli sebeplerle toplantıya gecikmesi mümkündür, ancak sizin gecikmeniz olumsuz bir izlenim bırakabilir.

Karşılıklı olarak kartvizit verilmesi yaygın bir uygulamadır.

İş konuşmaya başlamadan önce kendinizi tanıtmanız ve yolculuğunuz, hava durumu veya benzeri basit bir konuda kısa bir sohbetten sonra ziyaret sebebinizi belirtmeniz, toplantınızın olumlu bir havada geçmesi için faydalı olacaktır.

Özellikle ileri yaştaki muhataplarınızla iletişimi rahat sağlayabilmek adına toplantılara tercüman ile gitmeniz tavsiye edilir.

Bosna Hersek’te toplantıların öngörülen süreden daha uzun sürmesi olağandır. Özellikle tercüman kullanılan toplantıların daha da uzun sürebileceğini dikkate alarak plan yapmanızda fayda vardır.

Bosna Hersek yaşlılara saygı duyulan bir kültüre sahip olmakla birlikte, günümüzün teknolojik gelişmelerine daha kolay adapte olan genç nüfus sosyal hayatta ve iş hayatında daha fazla öne çıkmaktadır.

Bosna Hersek’in iş kültürü son zamanlarda modern Avrupa ülkelerine yaklaşmıştır. Bosna Hersek’te şirket yönetimi Batı Avrupa’dan büyük ölçüde etkilenmektedir.

Özellikle son on yılda Bosna Hersek’in iş dünyası, yabancı yatırımcıların, uluslararası kuruluşların ve teknik yardım programlarının varlığından faydalanarak gelişmiştir. Bu gelişme, yeni yönetim pratikleri ile dil ve bilişim yetkinliklerinde dikkati çekmektedir. Günümüzde özel sektör yöneticilerinin çoğu İngilizce bilmekte ve her türlü iletişim yöntemini kullanabilmektedir.

İş sistemlerinde hiyerarşi mevcuttur. Fikirler hiyerarşik silsilede üretilir, ancak nihai kararı en üst yönetici verir.

İlk iletişim internet üzerinden gerçekleştirilebilir, ancak işbirliğinin gerçekleşmesi için yüz yüze toplantı gereklidir. Pek çok ülkede olduğu gibi Bosna Hersek’te de şirketler iyi tanıdıkları kişiler ile işbirliği yapmayı tercih ederler. Bu bakımdan, muhatapların birbirini iyi tanıması, birden fazla kez görüşmesi, işbirliğinin oluşmasına ve sürmesine yönelik zaman harcaması ve sabırlı olması önemlidir.

 

Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar

Bosna Hersek, kurucu halklar olarak bilinen Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar başta olmak üzere farklı etnik gruplardan oluşmaktadır. Bu etnik kimlikler aynı zamanda farklı dini inançlara da karşılık gelmektedir. Özellikle büyük şehirlerde (Saraybosna, Tuzla, Zenica, Banja Luka, Mostar) her etnik gruptan insanlar ile karşılaşmak mümkündür. Diğer taraftan, söz konusu gruplar ülkenin geçmişi, mevcut sosyal ve siyasi yapısı, doğu ve batı kültürlerinin ülkeye etkisi, savaşın sebepleri ve sonuçları gibi konularda farklı görüşlere sahiptir.

Bosna Hersek’te üç resmi dil bulunmaktadır. Bunlar Boşnakça, Sırpça ve Hırvatça olup, iletişim engeli yaratmayacak şekilde benzeşmektedirler. Ülkede konuşulan dile referans verilmesi gerektiğinde “yerel dil” ifadesinin kullanılması uygun olacaktır.

İş veya resmi amaçlı görüşmelerin dışında, sokakta, kafede veya ulaşım araçlarında İngilizce veya Almanca konuştuğunuzu duyanlar, doğrudan nereli olduğunuzu sorabilirler. Diğer bir deyişle, Bosna Hersek halkının yabancılara nereden geldiklerini sormaları normal ve yaygındır. Bu soruya cevap vermez veya muğlak bir yanıt verirseniz, üstelemeyeceklerdir. Türkiye’den geldiğinizi söylerseniz, iki ülkenin ortak geçmişinden Türk televizyon dizilerine, Türkiye’nin tatil yörelerinden siyasete kadar birçok konuda fikirlerini belirtmeleri olasıdır.

Bosna Hersek’in çok katmanlı idari yapısını anlamak ve bu yapıdaki karar vericileri teşhis etmek kolay olmayabilir. Bu nedenle, Bosna Hersek pazarına girmeyi planlarken ülkeyi tanıma sürecine makul bir süre ayırmak yararlı olacaktır.