Petrol ve gaz üretimi ile rafine edilmesi Azerbaycan GSYH’sinin yarısını ve ihracatının %90’ını oluşturan en önemli sektördür. Azerbaycan mevcut petrol üretimini 3 farklı boru hattı yoluyla ihraç etmektedir. Üretimin %80’lik bölümü, Türkiye’de bulunan Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı yoluyla ihraç edilmektedir. Azerbaycan’ın başta petrol üretimi olmak üzere enerji kaynakları ihracatında transit ülke konumunda olan Türkiye önem taşımaktadır. Bu bakımdan arz güvenliğinin sağlanması ve enerji ihtiyacının karşılanması anlamında da Türkiye-Azerbaycan arasındaki işbirliği önem teşkil etmektedir.
Sanayi sektörünün ekonominin %51,7’sini oluşturduğu Azerbaycan, petrol ürünleri ve türevlerinin yanı sıra çimento, makine, pamuk ve gıda maddeleri de üretmektedir. Dünyadaki 11 iklim çeşidinin 9’una sahip olan ve topraklarının %55’ini tarımsal arazilerin oluşturduğu Azerbaycan’da çok çeşitli tarım ürünleri yetiştirilebilmektedir. Üretilen başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, mısır, meyveler, (özellikle şarap üzümleri), pamuk, ipek, çay ve tütündür. Hizmetler sektörü ise GSYH’sinin %42’sini ve istihdamın yarısını oluşturan, finans, telekom ve turizm alanlarındaki büyüme ile gelişmekte olan bir sektördür.
Türkiye’nin Azerbaycan’a ihracatındaki başlıca ürünler, makine ve mekanik cihazlar, demir ve çelik, plastik malzemeler, elektrikli cihazlar ve eczacılık ürünleridir. Bu sektörler arasından son 5 yılda en büyük yükselişi %27 büyüme oranı ile eczacılık ürünleri göstermiştir. Onu, makineler ve mekanik parçalar ile elektrikli cihazlar sektörleri yıllık ortalama %8 büyüme ile izlemiştir. Ülkenin ithalatında Türkiye %13,3 oranla 3. sıradadır.
Türkiye ve Azerbaycan, petrol taşımacılığı başta olmak üzere önemli projelerde işbirliği yapmaktadır. Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı Azerbaycan’da başlayıp Akdeniz’de biten ham petrol taşıyan en aktif projedir. Azerbaycan ve Türkiye liderlerinin inisiyatifiyle 2017’de tamamlanan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu, ulaşım altyapısını çeşitlendirmeyi, iki ülke üzerinden uluslararası mal ve insan taşıma akışlarını artırmayı ve bölgesel işbirliğini genişletmeyi amaçlayan projedir. İki ülke tarafından başlatılan bir diğer uluslararası öneme sahip proje, Türkiye ve Avrupa Birliği'nin enerji güvenliği ve tedarik ağının çeşitlendirilmesi açısından yüksek önem atfettiği ve 2018’de faaliyete başlayan Trans-Anadolu Boru Hattı'dır (TANAP). Yakın zamanda tamamlanan bir diğer proje, Azerbaycan’ın önemli enerji şirketlerinden olan Socar tarafından İzmir'deki “Petkim” petrokimya kompleksinde 2018’de inşa edilen Yıldız rafinerisidir. Türkiye’de faaliyet göstermeye başladığı 17 yıllık süre zarfında SOCAR’ın ülkemize yaptığı yatırım yaklaşık 18,5 milyar dolar tutarındadır. İki ülke arasında kurulan işbirliğine ve uluslararası projelere verilen önemin korunması ve geliştirilmesi, Türkiye’nin ihracat gelirleri için önem arz etmektedir.
Diğer taraftan, Türkiye Cumhuriyeti, 1994 yılından itibaren Azerbaycan’ın enerji sektöründe Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) aracılığı ile güçlü bir şekilde varlığını sürdürmekte olup; Nisan 2024 sonu itibari ile TPAO tarafından 14,9 milyar ABD Doları nakdi yatırım ve 21,6 milyar ABD Doları proje geliri sağlanmıştır. Bu rakam, bir Türk kamu kuruluşunun yurtdışında gerçekleştirmiş olduğu en büyük yatırımdır. 2023 yılı itibarı ile TPAO’nun Azerbaycan’dan boru hatları gelirleri haricinde günlük toplam petrol eşleniği cinsinden hakedişi yaklaşık 85-90 bin varil (petrol + gaz) olarak gerçekleşmektedir.
Öte yandan, Türkiye’nin Azerbaycan’dan ithalatındaki başlıca ürünleri mineral yakıtlar ve yağlar, pamuk, alüminyum sac levhadır.
Ayrıca, Savunma sanayii alanında tüm dünyada görülen üretimi yerelleştirme çabası Azerbaycan açısından da önem atfedilen konular arasında yer almaktadır. Bu kapsamda, 2024 yılında yapılan değişikliklerle özel sektör tüzel kişilerinin savunma sanayii alanında faaliyet göstermelerinin önünü açacak yasal düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemelerle kamu kesiminin yanı sıra özel sektör katılımcıları da bu alandaki üretim ve ticari faaliyetlere katılabilecektir. Azerbaycan’da bu alandaki çabaları desteklemek üzere savunma harcamalarına son yıllarda artan oranlarda bütçe ayrılmaktadır. 2025 yılında sektör bütçesi yaklaşık 5 milyar dolar olarak belirlenmiştir.
Azerbaycan ile her alanda devam eden stratejik işbirliğimiz savunma sanayii alanında da devam etmektedir. Şuşa Beyannamesi’nin öngördüğü stratejik hedefler çerçevesinde, Azerbaycan’da savunma sanayii alanındaki varlığımız artmaya devam etmektedir.
Bu minvalde, Azerbaycan’daki anılan gelişmelerin ülkemiz savunma sanayii firmaları açısından bir fırsat oluşturacağı değerlendirmektedir.
Hizmet Ticareti: Azerbaycan hizmet ticareti açısından da önemli potansiyele sahiptir. Türkiye’de lisans yüksek lisans doktara düzeyinde eğitim alan yaklaşık 40 binin üzerinde Azerbaycanlı öğrenci bulunmaktadır. Diğer taraftan, Azerbaycan/Nahçıvan’da eğitim alan 5 binin üzerinde Türkiye vatandaşı bulunmaktadır.
Azerbaycan’dan ticari giriş/çıkışlar hariç karayolu ile geçişler Bakanlar Kurulu iznine tabidir. Havayolu ile yolcu trafiği devat etmekte olup, bu kapsamda Azerbaycan’dan yurtdışına farklı amaçlarla seyahat eden Azerbaycan vatandaşı sayısı Azerbaycan Devlet İstatistik Komiitesi verilerine göre 2023 yılında 1,1 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu sayının 462,6 bini Türkiye’ye seyahat etmiştir. Bunun da 138,6 bini turizm/eğlence amaçlı, 24,6 bini sağlık amaçlı, 274,2 bini ise iş, akraba ziyareti, dini ve diğer turizm amacıyla Türkiyeye seyahat gerçekleştirmiştir. Kimlik kartı ile giriş/çıkışların kolay şekilde yapılması, karşılıklı iletişim ve ulaşım kanallarının hızlı ve kolay olması, karşılıklı her 180 günde 90 gün vizesiz seyahat imkanının bulunması hususları birlikte değerlendirildiğinde sağlık, eğitim, turizm alanlarındaki potansiyel görülmektedir.
Ayrıca, Azerbaycan’ın Doğu/Batı arasında bulunduğu konum dikkate alındığında Orta Koridor’un önemli bir parçası olması nedeniyle lojistik açısından da önemli fırsatlar taşıdığı görülmektedir. Bu kapsamda, gerek Türkiye’den Azerbaycan’a ihraç taşımalar, gerek Azerbaycan’dan Türkiye’ye ithal taşımalar, gerekse de transit taşımacılık dikkate alındığında 100 bine yakın araç trafiği söz konusu olmaktadır.
e-Devlet ile Giriş Yap
Ticaret Müşavirinden Notlar
Ticaret Müşavirlerinin bulundukları ülkede sahadan edindikleri ve ihracatınızı doğrudan etkileyebilecek güncel gelişmeler ve mevzuat değişikliklerine ilişkin notlara bu bölümde ulaşabilirsiniz.