Azerbaycan Ülke Analizi - Kolay İhracat Platformu

Azerbaycan, Sovyetler Birliği sonrası ekonomik geçişini tamamlamış, petrol bazlı ve gelişmekte olan bir ekonomiye sahiptir. Azerbaycan ulusal para birimi manattır (AZN). Resmi dil Azerice olmakla beraber ülkede Rusça yaygın olarak konuşulmaktadır. Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde Türkiye’nin hemen ardından 34. sırada yer almaktadır.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından, Azerbaycan 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir. Azerbaycan, dünyanın önde gelen petrol şirketleri ile yataklarının birlikte işlenmesi ve paylaşılması konusunda yaptığı anlaşmalar ve yeniliklere hızla uyum sağlaması sayesinde, 1996 yılından itibaren ekonomide büyüme elde etmiştir.

10 milyonluk nüfusu ile Azerbaycan dünyanın en kalabalık 90. ülkesidir. 2020 yılı itibarıyla nüfusunun %53,6’sı kırsal kesimde yaşamaktadır ve işgücüne katılım oranı %62,8’dir. İşgücünün %49’u hizmetler sektöründe, %15’i sanayi sektöründe ve %36’sı tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Azerbaycan, 2021 yılında cari fiyatlarla 54,62 milyar dolarlık GSYH büyüklüğü ile dünyada 89. sıradadır. Uluslararası Para Fonu (IMF) verisine göre 2021 yılında yıllık reel olarak %5,6 oranında büyüyen Azerbaycan ekonomisinin, 2022 yılında yıllık %2,8 oranında büyüyeceği öngörülmektedir.

Birleşmiş Milletler (UN) Comtrade verilerine göre, Azerbaycan 2021 yılında toplam 22,2 milyar dolarlık ihracat ile dünyada 51. sırada, 11,7 milyar dolarlık ithalat ile 65. sırada yer almaktadır. En yakın ticari ilişkilerini İtalya, Türkiye, Rusya, İsrail ve Hırvatistan ile kurmuştur. İhracat sıralaması
İtalya, Türkiye, Rusya’dır. Türkiye 2021 yılında Azerbaycan’a 2,34 milyar dolarlık ihracat yaparken, Azerbaycan’dan 751 milyon dolarlık ithalat yapmıştır. 2021 yılı itibariyle Azerbaycan yıllık ihracatının %12,69’unu Türkiye’ye ihraç etmektedir. Yaklaşık 2,3 milyar dolar büyüklüğüne
sahip başlıca ürünler, helikopter, uçak, tıbbi ürünler, demir ve çelik inşaat malzemeleridir. Ülkenin ithalatında Türkiye %16 oranla 2. sıradadır. Yaklaşık 1,8 milyar dolar değerindeki ithalatın başlıca ürünleri petrol, pamuk, alüminyum sac levhadır. İkili ticaret büyüklüğümüzün 3 milyar dolara
ulaştığı Azerbaycan, en büyük 37. ticari partnerimiz ve en yüksek net ihracatımızın olduğu 20. ülkedir. Son 5 yılda Azerbaycan’a ihracatımız yıllık ortalama %12 ve Azerbaycan’dan ithalatımız %16 yıllık ortalama büyüme oranı ile artmıştır.

Azerbaycan, tıpkı diğer ülkeler gibi, 2020'de benzeri görülmemiş zorluklarla karşı karşıya kalmıştır. COVID-19 ve petrol fiyat şoklarının birleşimi ekonomiyi durgunluğa itmiştir. Büyük bir mali yardım paketi bu şokun ekonomik etkisini hafifletmeye yardımcı olmuş ve ekonomi toparlanmaya başlamıştır. Ancak orta vadeli görünüm zayıf kalmaya devam etmektedir. Petrol kaynaklarının yüzyılın ortasına kadar tükenmesi beklendiğinden, uzun vadeli mali sürdürülebilirlik ancak ekonominin çeşitlendirilmesi ile mümkündür. Yetkililer, önümüzdeki on yıl içinde hızlandırılmış ancak sürdürülebilir sosyo-ekonomik kalkınmanın stratejik hedeflerini belirlemiştir ve bu amaçla politika planları geliştirmektedir.

Artan jeopolitik gerginlikler ile arz güvenliği üzerine endişelerin tetiklendiği küresel piyasada yükselen petrol fiyatlarının ihracat gelirlerini artırması, yüksek enflasyon ve enerji dışı ticaretin bozulması gibi olumsuz faktörlerin etkisini azaltması beklenmektedir.

Daha Fazla Görüntüle Daha Az Görüntüle

Petrol ve gaz üretimi ile rafine edilmesi Azerbaycan GSYH’sinin yarısını ve ihracatının %90’ını oluşturan en önemli sektördür. Azerbaycan mevcut petrol üretimini 3 farklı boru hattı yoluyla ihraç etmektedir. Üretimin %80’lik bölümü, büyük bir kısmı Türkiye’de bulunan Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı yoluyla ihraç edilmektedir. Azerbaycan’ın başta petrol üretimi olmak üzere enerji kaynakları ihracatında transit ülke konumunda olan Türkiye önem taşımaktadır. Bu bakımdan arz güvenliğinin sağlanması ve enerji ihtiyacının karşılanması anlamında da Türkiye-Azerbaycan arasındaki işbirliği önem teşkil etmektedir.

Sanayi sektörünün ekonominin %41’ini oluşturduğu Azerbaycan, petrol ürünleri ve türevlerinin yanı sıra çimento, makine, pamuk ve gıda maddeleri de üretmektedir. Dünyadaki 11 iklim çeşidinin 9’una sahip olan ve topraklarının %55’ini tarımsal arazilerin oluşturduğu Azerbaycan’da çok çeşitli tarım ürünleri yetiştirilebilmektedir. Üretilen başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, mısır, meyveler, (özellikle şarap üzümleri), pamuk, ipek, çay ve tütündür. Hizmetler sektörü ise GSYH’sinin %42’sini ve istihdamın yarısını oluşturan, finans, telekom ve turizm alanlarındaki büyüme ile gelişmekte olan bir sektördür.

Türkiye’nin Azerbaycan’a en fazla ihracat yaptığı sektörler makineler ve mekanik parçalar, elektrikli cihazlar, hava taşıtları, eczacılık ürünleri, plastik ve mamulleri ve demir çelik ürünleridir. Bu sektörler arasından son 5 yılda en büyük yükselişi yeni atılımları ile %403 büyüme oranı ile hava taşıtları göstermiştir. Bu artışı, eczacılık ürünleri yıllık ortalama %41, otomotiv sektörü %13 büyüme oranıyla takip etmektedir. Makineler ve mekanik parçalar yıllık ortalama %11 büyüme ve elektrikli cihazlar sektörü %6 büyüme ile izlemiştir. Demir çelik ürünleri -%0,3 daralma ile düşüş gösteren sektörlerdendir.

Türkiye ve Azerbaycan, petrol taşımacılığı başta olmak üzere önemli projelerde işbirliği yapmaktadır. Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı Azerbaycan’da başlayıp Akdeniz’de biten ham petrol taşıyan en aktif projedir. Azerbaycan ve Türkiye liderlerinin inisiyatifiyle 2017’de tamamlanan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu, ulaşım altyapısını çeşitlendirmeyi, iki ülke üzerinden uluslararası mal ve insan taşıma akışlarını artırmayı ve bölgesel işbirliğini genişletmeyi amaçlayan projedir. İki ülke tarafından başlatılan bir diğer uluslararası öneme sahip proje, Türkiye ve Avrupa Birliği'nin enerji güvenliği ve tedarik ağının çeşitlendirilmesi açısından yüksek önem atfettiği ve 2018’de faaliyete başlayan Trans-Anadolu Boru Hattı'dır (TANAP). Yakın zamanda tamamlanan bir diğer proje, Azerbaycan’ın önemli enerji şirketlerinden olan Socar tarafından İzmir'deki “Petkim” petrokimya kompleksinde 2018’de inşa edilen Yıldız rafinerisidir. Socar’ın projeye toplam yatırımı 6,3 milyon dolardır. İki ülke arasında kurulan işbirliğine ve uluslararası projelere verilen önemin korunması ve geliştirilmesi, Türkiye’nin ihracat gelirleri için önem arz etmektedir.

Türkiye’nin Azerbaycan’dan en fazla ithalat yaptığı sektörler pamuk, plastik ve mamulleri, alüminyum ve mamulleri, organik kimyasallar ve demir çeliktir. 2021 yılı incelemesinde Azerbaycan’ın en çok ihraç ettiği ürünlerin başında 19,6 milyar dolar büyüklüğünde mineral yakıtlar, yağlar, 442 milyon dolar ile plastik ve mamullerini takiben, 410 milyon dolar büyüklüğünde meyveler, 210 milyon dolar büyüklüğünde pamuk ve türevleri takip etmektedir. Azerbaycan %90 petrol ve türevlerini (15,1 milyar dolar) sonra en çok tarım ürünlerini %4,5 (762 milyon dolar) oranında ihraç etmiştir. Tarım ürünlerini takiben metal ürünleri (236 milyon dolar) en çok ihraç edilen ürünler arasındadır. Azerbaycan en çok %24 oranında makinalar ve elektrikli cihazlar (2.243 milyon dolar), %17 oranında tarım ürünleri (1.591 milyon dolar), %12 oranla kara ve hava taşıtları (1.080 milyon dolar) ithal etmiştir. Son 5 yılda bu sektörler arasından yıllık ortalama %43 büyüme ile pamuk , %34 büyüme ile mineral yakıtlar, %10 büyüme ile organik kimyasallar en çok artış gösteren sektörlerdir. Plastik mamulleri -%1 daralma ile düşüş gösteren sektörlerdendir.

Daha Fazla Görüntüle Daha Az Görüntüle