Bosna Hersek

Bosna Hersek (BH)’in ilgili mevzuatı, ülkenin üç resmi dili olan Boşnakça, Hırvatça ve Sırpça yayımlanmakta olup, doğrudan mevzuat metinlerine ve ayrıntılı bilgiye anılan diller dışında erişimde problemler yaşanmaktadır. Bosna Hersek 1999’dan bu yana DTÖ’de gözlemci statüsünde bulunmakta olup katılım çalışmaları halen devam etmektedir. Diğer taraftan, standartlar, teknik düzenlemeler, akreditasyon, ürün güvenliği, ithalat denetimi ve piyasa gözetim denetimi konuları ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının websiteleri aşağıda yer almaktadır:
- BH Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı: www.mvteo.gov.ba 
- BH Avrupa Entegrasyon İdaresi: www.dei.gov.ba 
- BH Dolaylı Vergilendirme İdaresi: http://www.new.uino.gov.ba/ 
- BH Standardizasyon Enstitüsü: www.bas.gov.ba 
- BH Akreditasyon Enstitüsü: www.bata.gov.ba 
- BH Metroloji Enstitüsü: www.met.gov.ba 
- BH Gıda Güvenliği Ajansı: https://www.fsa.gov.ba/ 
- BH Piyasa Gözetim Ajansı
- BH Helal Sertifikalandırma Ajansı: http://www.halal.ba/index.php/ba/
- Bosna Hersek Federasyonu Metroloji Kurumu: https://fmeri.gov.ba/
- Republika Sırpska Standartlar ve Metroloji Kurumu: https://rzsm.org/
- BH İlaç ve Tıbbi Cihazlar Kurumu: http://www.almbih.gov.ba/en/
- BH Dış Ticaret Odası: http://www.komorabih.ba/

Bosna Hersek Dolaylı Vergilendirme İdaresinden edinilen bilgiye göre, ithalat sırasında CE işareti mahiyetinde önceden belgelendirme zorunluğu yoktur. Ancak, Bosna Hersek’e ithalat sırasında müfetiş denetimine tabi olan (veteriner, bitki sağlığı ve sağlık vs.) ürünlerin güvenliğine ilişkin uygun belge/sertifikaların ibraz edilme yükümlülüğü kapsamında, yetkili müfetişler tarafından önceden muayenesi yapılmadan ve ibraz edilmesi gereken belgeler sunulmadan söz konusu ürünlerin gümrük işlemlerinin yapılması ve piyasa arzı mümkün değildir.

Diğer taraftan, Bosna Hersek Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı kaynaklarına göre Bosna Hersek’te teknik düzenlemeler kapsamında mevzuatta açıkça belirtilmiş durumlarda, ithalat işleminden sonra fakat piyasaya arz edilmeden önce ilgili mevzuat gereklerine göre zorunlu sertifikalandırma yapılmaktadır. Genel ifade ile söz konusu sertifikalandırma güvensiz ürün, insan sağlığı, hayvan ve çevre sağlığı için tehlike oluşturabilecek hallerde uygulanmaktadır. Ürünlerin sertifikalandırılması zorunluluğu genelde AB mevzuatı ile uyumlaştırılmıştır. İlgili mevzuat ve düzenlemelerin uygulanmasında BH Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı sorumlu olup, piyasada fiili uygulama için yetkili kurum BH Piyasa Gözetim Ajansıdır. Söz konusu Ajans, iki entite (Entite Hükümetlerine bağlı) ve Brçko Bölgesi’nde (Brcko Hükümetine bağlı) yetkili teftiş ve idare mercileri ile koordinasyonu sağlamaktadır. Uygunluk değerlendirme belgeleri (laboratuvar raporları, sertifikalar, muayene bulguları vb.) uygunluk değerlendirme kurumları (laboratuvarlar, sertifikalandırma kurumları ve muayene/teftiş kurumları vb.) tarafından verilmektedir.

Bosna Hersek’te ithalat sırasında ürün güvenliği denetimi Bosna Hersek Dolaylı Vergilendirme İdaresi, Bosna Hersek Veterinerlik Ofisi, Entiteler ve Brçko Bölgesi’ndeki teftiş mercileri tarafından gıda, hayvansal ürünler, bitkisel ürünler gibi ürünleri için uygulandığı gıda dışı ürünler için ise ürünlerin piyasaya sunulduktan sonrası piyasa gözetimi ve denetiminin BH Piyasa Gözetim Ajansı tarafından yapıldığı ifade edilmiştir. Söz konusu Ajans, iki entite (Entite Hükümetlerine bağlı) ve Brçko Bölgesi’nde (Brcko Hükümetine bağlı) yetkili teftiş ve idare mercileri ile koordinasyonu sağlamaktadır.
Diğer bir ifade ile, Bosna Hersek’te yürürlükte olan mevzuat çerçevesinde, ürünlerin kontrolü ithalat aşamasında ve ayrıca ürünler piyasada iken yapılmaktadır. İthalat sırasında kontrollere tabi olan ürünler, Bosna Hersek Dolaylı Vergilendirme İdaresi tarafından “Muayene/Denetim Yetkili Kurumlarının Kontrollerine Tabi Birleşik Liste” düzenlemesi ile 18/03/2015 tarihinde belirlenmiş olup, ilgili idarenin websitesinde sadece yerel dilinde olarak yer almaktadır (http://www.new.uino.gov.ba/get/3939)

Bosna Hersek Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı, Gümrük Politikası ve Tarife Sektörü, Gümrük Politikasının Uygulama ve İzleme Dairesinden edinilen bilgiye göre Bosna Hersek’te sevk öncesi inceleme sistemi uygulanmamaktadır.

Diğer taraftan ülkede kalite kontrol belgeleri düzenleyebilen gözetim şirketlerinin listesi aşağıda yer almaktadır:
- TUVadria d.o.o. Sarajevo: http://tuvadria.ba/
- SGS BiH d.o.o. Sarajevo: https://www.sgs.com/
- Bureu Veritas: https://group.bureauveritas.com/
- Inspekt RGH d.o.o.: http://www.inspekt-rgh.com.ba/novosti.html
- TQM d.o.o. Lukavac: http://www.tqm.ba/

Avrupa Birliği’nin EZ 765/2008 Yönetmeliğinin Bosna Hersek tarafından iç mevzuatına henüz uyumlaştırılmaması nedeniyle, ithalat sırasında sınır kapılarında ürünlerin uygunluk kontrolu ve güvenlik şartlarının denetimi konularında yetkili gümrük idareleri ile piyasa gözetim kurumu arasında koordineli şekilde piyasa denetimi yapılamamaktadır. İlgili sorulara Bosna Hersek Dolaylı Vergilendirme İdaresi tarafından cevap verilmemekle birlikte; Bosna Hersek Gümrük Politikası Kanunu’nun 39’uncu ve 65’inci maddelerinin verdiği yetkiye dayanarak gümrük idareleri tarafından hassas ürün addedilen ve özellikle beyannamelerde değer farklılığı (çifte fatura) riski taşıyan ürünlerde fiziki kontrol uygulaması yapıldığı bilgisi Müşavirliğimizce edinilmiştir.

Bosna Hersek’te ürün güvenliği ve denetimi, ürünlerin piyasaya arzı ertesinde ülke genelinde yetkili bulunan Bosna Hersek Piyasa Gözetim Ajansı ve koordinasyonu Ajans tarafından sağlanan iki entite ve Brçko Bölgesi’ndeki yetkili teftiş ve idare mercileri tarafından ilgili mevzuat ve kanunlar kapsamında yürütülmektedir. Anılan kurumlar Bosna Hersek piyasasında gıda dışı ürünlerin güvenliğinin gözetimini ve kontrolü ile yükümlüdür. Anılan kurumlar;
- BH piyasasına sunulan gıda dışı ürünlerin Genel Ürün Güvenliği Kanunu ile özel teknik düzenlemeler ile belirlenmiş ürün güvenliğine uygunluğu,
- Anılan mevzuat kapsamında üretici ve dağıtıcı firmaların yükümlülüklerinin yerine getirilmesi,
- Ürün güvenliği mevzuatı kapsamında ürünlerin uygunluğunun sağlanması açısından çalışmalar ve tedbirler yürütmektedir.

Başlıca incelmeye tabi tutulan ürün grupları: Oyuncak, kozmetik, elektrik ekipmanları, makine, kişisel koruma malzemeleri, inşaat ürünleri, basınçlı ürünler, kimyasallar, ve diğer tüketime yönelik ürünler Genel Ürün Güvenliği Kanunu kapsamında olanlar (çocuk ürünleri, çocuk malzeme ve ekipmanları, mobilya, spor ekipmanları, rekreasyon ekipmanlar, merdivenler, çakmaklar, hazır giyim, ayakkabı ve diğer)

Ürünlerle ilgili yapılan işlemler;
a) Herhangi bir ürün için: Güvenilir ürün olarak piyasaya sunulmuş olsa bile ürünün güvenliği konusunda gereken kontrollerin yapılması, güvenlik özelliklerinin incelenmesi için numune alınması ve gereken tüm diğer belgelerin talep edilmesi.
b) Belirli şartlar altında risk oluşturabilecek herhangi bir ürün için: Oluşturabilecek riskler hakkında belirgin ve kolay anlaşılabilir yerel dilde uyarı ifadeleri içermesi, piyasaya arzından önce gerekli ön şartların yerine getirilmesine yönelik talimatların düzenlenmesi,
c) Belirli kişilere hitaben risk oluşturabilecek herhangi bir ürün için: Zamanında ve uygun bir şekilde tehlikeler hakkında özel yayımlar dahil olması üzere uyarı yapılması
d) Tehlike oluşturabilecek herhangi bir ürün için: Geçici olarak sevkiyatın yasaklanması,
e) Tehlike oluşturacak herhangi bir ürün için: Piyasaya sunulmasının yasaklanması,
f) Halihazırda piyasada bulunan herhangi bir tehlikeli ürün için: Piyasadan ürünün toplatılmasının talimatının verilmesi, üretici ve dağıtıcılara tüketicilerden ürünlerin geri çekilmesi için talimat verilmesi ve mevcut mevzuat kapsamında masrafı üreticiye/dağıtıcıya ait olmak üzere imha edilmesi talimatının verilmesi,
g) Tehlikeli taklit olan herhangi bir ürün için: Üretim, ithalat, ihracat ve piyasaya sunulmasının yasaklanmasının talimatının verilmesi

İhlal ve ceza tedbirlerinin uygulanması Genel Ürün Güvenliği Kanunu, Teftiş Kanunu ve diğer özel düzenlemeler ile takip edilmektedir. İhlaller için ceza hükümleri Genel Ürün Güvenliği Kanunun 13. ve 14. maddeleri ile Uygunluk Değerlendirilmesi ve Ürünlerin Teknik Koşullarına ilişkin Kanunun 17. maddesinde tanımlanmıştır.