Irak Ülke Analizi - Kolay İhracat Platformu

Bütçe gelirlerinin yaklaşık %93’ünün ham petrol satışına bağlı olduğu, devletin üretim tesislerinin büyük çoğunluğunu elinde tuttuğu, kamu istihdamı odaklı bir işgücü piyasasına sahip Irak’ta, petrol fiyatları ekonominin kaderini belirleyen en önemli faktördür.

Saddam Hüseyin sonrasında göreve gelen hükümetlerin devletin ekonomideki ve toplumdaki rolünü genişletme politikaları, özellikle çalışan ve emeklilerin maaşlarına yapılan yüksek harcamalar, ülkede süren iç karışıklıkların bir sonucu olarak zarar gören altyapıyı düzeltmek için ihtiyaç duyulan kaynağın ayrılamamasına neden olmuştur.

Kamu sektörünün ekonomideki rolünün genişlemesi özel sektöre önemli zararlar vermiş ve özel sektörün büyüme için kullanabileceği alanı daraltmış olup, petrol gelirlerine aşırı bağımlılıktan uzak, sürdürülebilir ekonomik büyüme için gerekli sabit sermaye birikimi ülkede henüz oluşturulamamıştır. Bunun sonucu olarak, Irak ekonomisi esas itibariyle mal ve hizmet ithalatının yönlendirdiği bir ekonomidir.

Türkiye’nin hem sınır komşusu hem de Orta Doğu ve Körfez bölgesindeki en büyük ticaret partneridir. Dinar, Irak’ın resmi para birimi olmakla birlikte ülkede ABD Doları da yaygın olarak kullanılmaktadır. Irak, Birleşmiş Milletler, Arap Ligi, İslam İşbirliği Teşkilatı, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü (OAPEC), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ, gözlemci üye) gibi önemli uluslararası kuruluşların üyesidir. Irak, Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 190 ülke arasında 172. sırada yer almaktadır.

Dünya Bankası’nın 2021 yılı verilerine göre, Irak’ın nüfusu 43,5 milyon olup, işsizlik oranı %16,2; GSYİH’sı 207,89 milyar Dolar; kişi başına düşen milli geliri 4.775 Dolar, tüketici enflasyonu oranı %6’dır.

Irak’ta hidrokarbon sektörü, ekonomik performansın birincil itici gücü olmaya devam etmektedir. 2022 yılında reel GSYH büyümesindeki belirgin güçlenmenin ardında, artan petrol ihracat geliri ve gaz kullanım kapasitesini artırma çabalarının etkisi vardır. Irak ekonomisi, küresel petrol fiyatlarındaki değişime son derece duyarlıdır.

Türkiye 2022 yılında Irak’a 13,75 milyar dolarlık ihracat yaparken, Irak’tan 10,4 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. 2021 yılına kıyasla Irak’a yaptığımız ihracat %23,6 artış göstermiştir. 2022 yılında, dış ticaret hacmimizin 24 milyar dolara ulaştığı Irak, en fazla ihracat yaptığımız 3. ülke olmuştur.

Daha Fazla Görüntüle Daha Az Görüntüle

Anlaşmalar ve Vergiler

Antlaşmalar

Irak Anlaşması (Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Irak Cumhuriyeti Hükümeti arasında Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması) 1976’da yürürlüğe girmiştir.

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması

Türkiye ve Irak arasında “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması” müzakerelerinde ilerleme kaydedilememiştir. Söz konusu anlaşmanın imzalanması; yatırımcıların temel hak ve menfaatlerinin uluslararası hukuk temelinde korunması açısından potansiyel yatırımcılara öngörülebilirlik sağlayacak ve Irak’a yönelik yatırımları artıracaktır.

Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması

Türkiye ile Irak arasında 17 Aralık 2020 tarihinde imzalanan ve Türk tarafınca 27/04/2022 tarihinde onaylanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Irak Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması, Irak tarafınca henüz onaylanmamıştır.

Yatırımcıların iki ülkede aynı vergi konusu üzerinden birden fazla vergilendirilmesinin önüne geçecek olan söz konusu anlaşmanın yürürlüğe girmesi, potansiyel yatırımcıları cesaretlendirecektir.

Gümrük Vergisi:

Türkiye ile Irak arasında Serbest Ticaret Anlaşması veya ortak bir Gümrük Birliği bulunmadığından, Irak’a yapılan ihracatlarda gümrük vergisi ödenmektedir. 25/01/2023 tarihli ve 2023/23055 sayılı Bakanlar Kurulu kararı kapsamında, 2018/186 sayılı Karar’da değişiklik yapılarak, Irak’a ithal edilen ürünlere ilişkin gümrük tarifelerinin aşağıdaki şekilde uygulanmasına karar verilmiştir.

2.1. Konteyner Bazlı Maktu Gümrük Vergisi

- 20 ft konteyner için gümrük tarife değeri 2 milyon Irak Dinarı

- 40 ft konteyner için gümrük tarife değeri 4 milyon Irak Dinarı

2.2. Ürün Bazlı Gümrük Vergisi

İlaç ürünleri için % 0,5, gıda ürünleri için %1 ve Tablo’da yer alan ürünler dışında kalan tüm ürünler için ise %6,5 oranında uygulanmaktadır.

İthalatçıya, gümrük vergisini konteyner veya ürün bazlı olmak üzere iki seçenek üzerinden ödeme imkânı sunulmaktadır.

2.3. Bazı Özel Ürünlere İlişkin Gümrük Vergisi

Parfümeri ve kozmetik ürünleri - 10%

Altın - 0,5%

Cep Telefonları - 30%

Nargile Tütünü - 30%

Taşıtlar - 15%

Sigara - 100%

2010/11 sayılı Yerli Ürünleri Koruma Kanunu kapsamındaki ürünler (Tarımsal Yetiştiricilikte Kullanılan Örtü, Endüstriyel Tuz (yapay), Mısır Cipsi, Plastik Çöp Poşeti, Plastik Ampul Kalıbı, Mantar) - 30%-100%

Menşe şahadetnamesi ve ilgili faturaların tasdik edilmemiş olması durumunda, ilgili firmadan 500.000 dinarlık güvence bedeli alınmakta ve 3 ay süre içerisinde söz konusu belgelerin tasdik edilmemesi durumunda, söz konusu bedel iade edilmemektedir.

Bir konteynerden daha az olan mallar için (parça şeklinde) ise, 2.2. maddede belirtilen ürün bazlı gümrük vergisi sistemi uygulanmaktadır. Ayrıca, 20 ft konteyner için 500.000 Irak Dinarı, 40 ft konteyner için ise 1.000.000 Irak Dinarı tutarında konteyner vergisi alınmaktadır.

Bununla birlikte fiiliyatta Irak Merkezi Hükümeti (IMH) ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasında ortak gümrük tarifesinin uygulanmasında yaşanan ihtilaflar devam etmekte olup, bazı ürünler için İbrahim Halil/Habur sınır kapısında Irak’ın diğer gümrük kapılarından farklı gümrük vergileri uygulanabilmektedir.

Standartlar ve Kurallar

Irak’ta yerel ürünler ile Irak Devleti tarafından gerekli görülen ithal ürünler için Irak standartlarının akreditasyonu, yayımlanması, gözden geçirilmesi, değiştirilmesi ve iptal edilmesi, referans kılavuzların hazırlanması ve talep eden kullanıcılara satılması ile standartlar alanında Arap ülkelerindeki ve uluslararası gelişmelerin takip edilerek gerekli düzenlemelerin yapılması Irak Planlama Bakanlığı’na bağlı Merkezi Standardizasyon ve Kalite Kontrol Kurumu (COSQC - http://www.cosqc.gov.iq)’nin görevidir.

Paketleme, Etiketleme ve Raf Ömrü

Irak’ta, ambalaj, paketleme ve etiketleme konusundaki düzenlemeler Merkezi Standardizasyon ve Kalite Kontrol Kurumu (COSQC) yönergeleri ile düzenlenmektedir. Irak’ta ürün etiketlerinin Arapça olması zorunludur. Bu hususta özellikle gıda ürünlerinde etikete büyük önem verilmekte olup, gıda ürünlerinin ambalajlarının üzerinde; ürünün adı, içindekiler listesi, net ve brüt ağırlık (metrik sistem), üretici/paketleyici/dağıtıcı/ithalatçı/ihracatçı/satıcının adı ve adresi, menşei ülke, parti numarası, üretim ve son kullanma tarihi, kullanım talimatları ve ürün adedi bulunmak zorundadır.

Ürün paketleri ve etiketleri üzerinde mutlaka İngilizce ve/veya Arapça ifadelerin bulunması gerekmektedir. Gıda ürünlerde, paketlerin üzerinde “domuz eti” veya “domuz yağı” kullanılmadığı mutlaka belirtilmesi gerekmektedir.

Irak’a gönderilen kutuların ve sandıkların üzerindeki işaretleme, çıkarılabilir etiketler şeklinde değil, mürekkep ya da boya ile yapılmalıdır. İthal edilen konserve ürünlerin üretim ve son kullanma tarihleri ambalaj üzerinde kabartmalı ya da yazılı şekilde belirtilmelidir.

İlaçların muhteviyatı açıkça belirtilmelidir. Ürünlerin zararlı ya da yan etkilerini belirten ilgili etiket Arapça düzenlenmelidir.

Üç ay veya daha kısa raf ömrüne sahip ürünler için; üretim ve son kullanma tarihleri yalnızca üretici firma tarafından doğrudan tüm bireysel paketlerin üzerine kalıcı mürekkeple basılmış, kazınmış veya kabartma ile işlenmiş olmalıdır. Orijinal etiket zorunlu olup, çıkartma ile belirtilmiş son kullanma tarihi kullanılmasına izin verilmemektedir. Bu ürünler için üretim ve son kullanma tarihi gün, ay ve yıl olarak belirtilmelidir.

Üç aydan uzun raf ömrüne sahip ürünler için; ürün ambalajında üretim ve son kullanma tarihi sırasıyla ay/yıl olarak belirtmelidir. Üretim tarihi için ayın ilk günü, son kullanma tarihi için ayın son günü dikkate alınır.

Birden fazla parça içeren ambalajlar için raf ömrü bilgisi her bir ürünün dış ambalajına basılmalıdır.

Ayrıca, raf ömrü 1 yıl üzerinde olan malların raf ömrünün yarısını, raf ömrü 1 yıl ve daha kısa olan ürünlerin raf ömrünün üçte birini geçmiş olması durumunda ülkeye girişine izin verilmemektedir.

Ulaştırma ve Taşımacılık

Güneyde Basra Limanı ticari yük taşımacılığında en çok tercih edilen kanallardan biridir. Merkezi Irak havaalanlarında tahsil edilen ücretlerin yüksekliği, ürünlerin güvenliğinin sağlanamaması gibi nedenlerden dolayı ihracatta, hassas ürünler haricinde, havayolu pek tercih edilmemektedir.

Ulaştırma altyapısı onarılmakta ve genişletilmekte olan Irak’ta, ürünlerin ülke içinde dağıtımında çok fazla alternatif yol bulunmamaktadır. Türk ihraç ürünlerinin Irak’a sevkiyatı, ağırlıklı olarak karayoluyla Habur/İbrahim Halil Sınır Kapısı üzerinden yapılmaktadır. Ancak, Türk plakalı kamyonlar güvenlik koşulları nedeniyle orta ve güney Irak illerine taşıma yapamamaktadır. Türk ürünleri, IKBY’deki aktarma merkezlerinde (Zaho, Erbil) Türk kamyonlarından Irak plakalı kamyonlara aktarılmakta ve bu şekilde ülkenin güney şehirlerine ulaştırılmaktadır.

Pazara Giriş Yolu

Acenteler ve distribütörler: Hem bürokratik engellerin, hem de Arapça dil engelinin aşılmasını mümkün kılan avantajlı bir yoldur. Yerel acente ve distribütörler, ihraç ürününün tanıtımında ve kamu-özel sektör iş fırsatlarının takibinde de oldukça faydalıdır. Yerel bir temsilcilik ile sözleşme yapmadan önce Iraklı bir avukata danışılması faydalı olacaktır.

Doğrudan satış: Karlılık oranı yüksek bir pazara giriş yolu olmakla beraber Arapça dil bilme veya tercüman kullanma zorunluğu taşımaktadır. Irak özel sektöründe devlet etkisi göz önüne alınarak pazara girişten önce devlet ile bağlar kurmak faydalı olacaktır. Tüketiciye ulaşmak için Irak’ta düzenlenen uluslararası sektörel fuarlara katılmak etkili olacaktır.

E-Ticaret: E-ticaretin izlenmesi/değerlendirmesi ve e-ticaret sitelerinin siber güvenliğiyle ilgili mevzuat altyapısının bulunmaması, gelişmemiş yapısı nedeniyle bankacılık sisteminin Irak halkına çevrimiçi ödeme sistemleri ve yaygın kredi kartı kullanım imkanları sunamaması, e-ticarete yönelik lojistik ve gümrük altyapısının bulunmaması, posta hizmetlerinin henüz modernize edilememesi (çevrimiçi sipariş izleme olmaması), Iraklı tüketicilerin e-ticarete güvenmemelerinden dolayı hala peşin ve elden ödeme yapmayı tercih etmesi, internet okur-yazarlığının düşük olması ve e-ticaret konusunda yeterli yetişmiş insan gücü bulunmaması gibi nedenlerle Irak’ta e-ticaret platformları yaygınlaşmamıştır.