İran Ülke Analizi - Kolay İhracat Platformu

İran, cari fiyatlarla 434 milyar dolarlık GSYH büyüklüğü ile dünyanın 37. büyük ekonomisidir. İran doğal gaz rezervlerinde Amerika ve Rusya’dan sonra, kanıtlanmış ham petrol rezervlerinde de Venezuela ve Suudi Arabistan’dan sonra dünyada üçüncü sırada yer almaktadır. Ekonomik faaliyet ve hükümet gelirleri büyük ölçüde petrol gelirlerine bağlıdır ve bu nedenle ekonomide dalgalanmalar görülmektedir. İran, Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 127. sırada yer almaktadır.

İran'ın 2024 ulusal vizyonu, dini demokrasi, sosyal adalet ve insan haklarına dayalı etik bir toplumu hedeflerken, bilim ve teknolojide ilerleme, ekonomik büyüme ve tam istihdam sağlamayı amaçlamaktadır. Güçlü bir savunma sistemi, bağımsızlık, sosyal refah, eşitlik ve doğal çevrenin korunması öncelikler arasında yer almaktadır. İran bölgesel liderlik hedefiyle ekonomi, bilim ve teknolojide Batı Güney Asya'da birinci olmayı planlamakta, aynı zamanda İslam dünyasında birleştirici bir rol üstlenmeyi ve dünya ile saygı, bilgelik ve iyi niyet temelinde etkili ilişkiler kurmayı hedeflemektedir. İran’ın 91,6 milyonluk toplam nüfusu içerisinde işgücüne katılım oranı %40,5 işsizlik oranı ise %9,1’dir. İran’ın resmi para birimi IRR’dir (İran Riyali). Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, 2023 yılında yıllık %5 oranında büyüyen İran ekonomisinin, 2024 yılında %3,7 oranında büyüyeceği öngörülmektedir.

Ekonomist İstihbarat Birimi (EIU) verilerine göre, 2024-2028 tahmin döneminde 2015 nükleer anlaşmasının yeniden yürürlüğe girmesi için müzakere yapılması ihtimali beklenmemektedir. Gazze'deki savaşın ardından, ABD ile gayri resmi bir "daha az karşılığında daha az" düzenlemesi çerçevesinde yaptırımların hafifletilmesi olasılığı da zayıflamış durumdadır. Gazze'deki savaşın bölgesel bir çatışmaya dönüşmesi beklenmemektedir; ancak İran'ın bu düzenleme çerçevesinde daha önce bloke edilmiş milyarlarca dolarlık dövize erişiminin sıkı bir şekilde kontrol edilmektedir ve bu erişim şimdi tamamen durdurulacaktır. Her halükarda, ABD yaptırımlarının tamamen kaldırılmaması durumunda, İran ekonomisinin mücadele etmeye devam etmesi beklenmektedir. Bunun sonucunda, halen yüksek seyreden enflasyon ve işsizlik ile zayıf ekonomik büyümenin, zaman zaman ortaya çıkan huzursuzluklara yol açması beklenmektedir.

Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre, İran en yakın ticari ilişkilerini Çin, Türkiye ve Brezilya ile kurarken en fazla ithalatı Çin’den yapmaktadır. Türkiye, 2023 yılında İran’a 3,2 milyar dolarlık ihracat yaparken İran’dan 2,2 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. 2023 yılında İran ile ikili ticaret büyüklüğümüz 5,4 milyar dolara ulaşmıştır.

Daha Fazla Görüntüle Daha Az Görüntüle

Türkiye’nin İran’a en büyük ihracat kalemi 373 milyon dolar ile makine ve mekanik parçalardır. Makine ve mekanik parçaların ihracatı son 5 yılda yıllık ortalama %5 oranında büyümüştür. Makine ve mekanik parçaları 242 milyon dolarlık ihracat ile tahıllar takip etmektedir. Tahıllar ürün grubu 5 yılda yıllık ortalama %109 büyüme performansı ile İran’a ihracatımızda son 5 yılda en hızlı büyüyen kalemlerden biridir. En fazla ihracat yapılan üçüncü ürün grubu ise 209 milyon dolara ulaşan plastik ve mamulleridir. Elektrikli cihazlar ihracatımız ise son 5 yılda yıllık ortalama %11 büyüyerek 197 milyon dolara ulaşmıştır.

Taşıdığı büyük işbirliği potansiyeline rağmen İran ile ekonomik ve ticari ilişkilerimiz son yıllara kadar belli sorunlar nedeni ile sınırlı kalmıştır. Bu sorunlar: İran'daki kapalı rejimden kaynaklanan sorunlar, yaşanan siyasi ve jeopolitik krizler, korumacı ekonomi politikası ve buna bağlı ithalat-ihracat kontrolü, ulaşım ve sınır kapılarındaki yetersizlikler, uluslararası bankacılık sistemindeki sorunlar, İran'a komşu illerimizin sınai ve ticari altyapısının yeterince gelişmemiş olması, kara yolu ve demir yolları ağlarının yetersizliği, uçak seferlerinin sayısının düşük düzeyde kalması ve sınır kapılarında karşılaşılan sorunlar olarak sıralanabilir. 2003 yılından itibaren İran ile ticari ilişkilerimiz ve karşılıklı yatırım faaliyetlerinde bir canlanma görülmektedir. Son yıllarda küçük ve orta ölçekli işletmelerin, İran'da yatırım yapmak amacı ile düzenledikleri iş gezilerinin yoğunlaştığı gözlemlenmektedir. Türk sanayicileri ve iş insanları bakımından İran pazarı cazibesini muhafaza etmektedir. Bu noktada Türk firmaları ile rekabet edecek Avrupa firmalarının İran'da yeterince bulunmaması da rol oynamaktadır.

Türkiye’nin İran’dan en çok ithal ettiği ürünler arasında alüminyum ve mamulleri gelmektedir. 2023 yılı ithalatı 396,4 milyar dolar olan bu ürün grubu toplam ithalatımızın %18’ini oluşturmaktadır. En fazla ithalat yapılan diğer sektörler ise plastik ve mamulleri, bakır ve mamulleri, çinko ve mamulleri, demir-çelik ve meyve ve kuruyemiştir. Plastik ve mamulleri son 5 yılda yıllık ortalama %15 oranında büyüme kaydetmiştir.

Daha Fazla Görüntüle Daha Az Görüntüle