Ukrayna

Dünyanın 57. büyük ekonomisi olan Ukrayna, Avrupa, Rusya ve Asya pazarları arasında bir geçiş güzergahı olmasından dolayı stratejik bir lokasyona sahiptir. Resmi dili Ukraynaca olan ülke yarı başkanlık sistemi (anayasal cumhuriyet) ile yönetilmektedir. Gelişmekte olan bir serbest piyasa ekonomisine sahip olan Ukrayna, Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksi 2020 yılı verilerine göre 64. sırada yer almış olmakla beraber mevcut savaş şartlarının göz önünde bulundurulması önem arz etmektedir.

Ukrayna’nın coğrafi yakınlığı, 33,4 milyonluk nüfusu (Nisan 2024 tarihi itibarıyla Uluslararası Para Fonu verileri) ile oluşturduğu pazar yapısı, yetişmiş insan gücü, hammadde kaynaklarının zenginliği, birçok sektördeki yeni yatırım ve modernizasyon ihtiyacı gibi hususlar dikkate alındığında, başta inşaat sektörü olmak üzere, tarım ürünleri üretimi, sanayi, enerji, turizm, vb. alanlarda ülkemiz açısından potansiyel barındıran önemli bir komşumuzdur.

Mevcut şartlar altında, Ukrayna’nın, işgücüne katılım oranı son ölçümlerde yaklaşık olarak %54,6, işsizlik oranı ise yaklaşık olarak %9,8’dir. Resmi para birimi Ukrayna Grivnası (UAH) olan Ukrayna’nın 2023 yılı GSYH büyüklüğü cari fiyatlarla 178,3 milyar dolardır. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre 2023 yılında yıllık reel olarak %5,3 oranında büyüyen Ukrayna ekonomisinin, 2024 yılında %3 oranında büyüyeceği öngörülmektedir. Şubat 2022'den bu yana, Ukrayna'ya yönelik toplam 56 milyar dolar finansal destek sağlanmıştır. Bugüne kadar (4 Aralık 2024 itibarıyla), bu miktarın 46 milyar dolardan fazlası ödenmiştir. 

Ukrayna’nın önemli sanayi bölgeleri olan Luhansk ve Donetsk bölgelerindeki çatışmalar Ukrayna’nın genel ekonomisine sirayet ederek ciddi ekonomik sorunların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Ayrıca, Kırım’ın Rusya tarafından 2014 yılından bu yana kontrol ediliyor olması ve AB’nin bu dönemde Rusya’ya uygulamaya başladığı yaptırımlar da Ukrayna’nın dış talebinde önemli sorunlar yaratmış, Rusya ile yaşanan çatışmalar ülkenin en önemli ticari partneriyle ilişkilerini çok daha düşük seviyelere indirmiştir.

24 Şubat 2022 tarihinde Rusya ve Ukrayna arasında başlayan sıcak savaş hali mevcut durumda devam etmekte olup 2024’ün sonuna doğru gelinirken Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky, Ukrayna'nın kontrolündeki bölgelerin NATO şemsiyesi altına alınmasını önermiştir. Ancak, bu öneri teorik bir tartışma olup Zelensky NATO üyeliğinin tüm Ukrayna için geçerli olması gerektiğini vurgalamaktadır. Zelensky’ye göre, yalnızca Ukrayna'nın bazı bölgelerine üyelik teklif etmek, ülkenin diğer kısmını Rusya'ya ait olarak tanımak anlamına gelmektedir. 

NATO üyeliği Ukrayna Hükümeti tarafından, Rusya'nın tekrar saldırmasını engelleyecek tek güvenlik garantisi olarak görülmektedir. Ayrıca, Ukrayna tarafınca 2024 yılı ABD Başkanlık Seçimlerini kazanan Donald Trump yönetimiyle de barış görüşmeleri yapmaya açık olunabileceği ifade edilmeye başlanmıştır. Öte yandan, Rusya 2025 yılına yaklaşırken Ukrayna'nın doğusu ve Kursk bölgesinde toplam 2.350 km² toprak daha kazanmıştır ancak önemli bir askeri kayıpla da karşı karşıya kalmıştır. 

Çatışmaların olduğu bölgeler dışında Rusya düzenli olarak sivil Ukraynalıların oturduğu bölgelere ve hanehalkları ile ekonomik unsurlara elektrik ve ısınma sağlayan tesislere karşı düzenli olarak çeşitli saldırılar gerçekleştirmektedir. Bu itibarla, 2024 yılı Kasım ayı boyunca sadece Kiev şehrine seyir füzeleri ve gezici mühimmat (kamikaze dronları) kullanımıyla 7 saldırı düzenlenmiştir. Anılan saldırılar sırasında toplam 10 kişi yaralanmıştır, konut, ofis, hastane binaları hasar görmüştür ve bütün Ukrayna alanında elektrik kesintileri uygulanmıştır.

Rusya-Ukrayna savaşının ön cephesindeki değişiklikleri ve askeri eylemlerin gidişatını izlemenize olanak tanıyan Ukrayna’daki askeri operasyonların etkileşimli çevrimiçi haritasına ulaşmak için tıklayınız.

Ukrayna Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı bilgilere göre, 2022-2024 yılları arasında Ukrayna’ya finansmanı (toplam 105.991 milyon ABD Doları) sağlanmış olan Ukrayna’nın en büyük 10 uluslararası ortak aşağıda sıralanmıştır:
1.    Avrupa Birliği – 40.538 milyon ABD Doları
2.    Amerika Birleşik Devletleri – 29.775 milyon ABD Doları
3.    Uluslararası Para Fonu – 11.356 milyon ABD Doları
4.    Japonya – 6.573 milyon ABD Doları
5.    Kanada – 5.406 milyon ABD Doları
6.    Dünya Bankası– 5.253 milyon ABD Doları
7.    Büyük Britanya– 2.551 milyon ABD Doları
8.    Almanya– 1.690 milyon ABD Doları
9.    Avrupa Yatırım Bankası– 720 bin ABD Doları
10.  Norveç– 517 bin ABD Doları

Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre, Ukrayna en yakın ticari ilişkilerini Çin, Polonya, Türkiye ve Almanya ile kurarken en fazla ithalatı Çin’den yapmaktadır. Ukrayna, 2023 yılında toplam 36,2 milyar dolarlık ihracat ve yaklaşık 63,6 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirmiştir. 

Türkiye 2023 yılında Ukrayna’ya 3,4 milyar dolarlık ihracat yaparken Ukrayna’dan 3,7 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. 2023 yılında Ukrayna ili ikili ticaret büyüklüğümüz 7,1 milyar dolar civarındadır.